Edebiyatla ilgili konulara, yaklaşımlara veya edebi eserler veren yazarlara dair akademinin bakışını hep merak etmişimdir. Bu merak bu sefer beni tanımı ve sınırlandırması zor olan 1980 Kuşağına ve onun şairlerine yönlendirdi. Bugüne kadar 1980 Kuşağı şairlerinin ortak zeminde oluşturdukları şiir evreninin akademik çalışmalara yansıması konusunun pek tartışılmamış olması da yazının ortaya çıkmasında etkili oldu. Bu yazımda 1980 Kuşağı şairlerinin akademik camiada nasıl karşılık bulduğuna değinmeye çalışacağım.
Yazımda, meta-analiz yöntemi çerçevesinde 1980 Kuşağı şairleri ile ilgili yapılan akademik çalışmaların tespiti ve değerlendirilmesini yapacağım. Öncelikle yazılı kaynaklar başta olmak üzere çevrimiçi ortamda yapılan tarama çalışması neticesinde 1980 Kuşağı şairleriyle ilgili akademik çalışmaların listesi çıkarıldı. Taramalarda çoğunlukla YÖK’ün Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı başta olmak üzere; TR Dizin, SOBIAD, Index Copernicus, Academia.edu, SCRIBD, Google Scholar vd. gibi dizinler, çevrimiçi ortamda yayınlanan ansiklopediler kullanıldı. Bilgisayar desteğiyle kodlanıp bir araya getirilen akademik çalışmalar, akademik metinler bağlamında türüne, yapıldıkları döneme, kimin hakkında yapıldıklarına göre değerlendirildi.
1980 Kuşağı’na Kimleri Aldım? Niçin?
Tabi kuşak kavramının tanımı ve sınırlandırması çok kolay değil. Yazıdaki şairlere farklı saiklerle onlarca şair daha eklenebilir veya bu şairlerden eksiltmeler de yapılabilir. Ben yazımda 1980 Kuşağı şairlerini Adnan Özer, Ahmet Erhan, Ahmet Güntan, Akif Kurtuluş, Ali Günvar, Enver Ercan, Haydar Ergülen, Mehmet Müfit, Metin Celâl, Oktay Taftalı, Orhan Alkaya, Osman Hakan A. Osman Konuk, Sami Baydar, Seyhan Erözçelik, Tuğrul Tanyol, Vural Bahadır Bayrıl’dan oluşan ve yazdıkları dönem, birlikte çıkardıkları dergiler, dönemsel tartışmalara girmeleri, itibariyle, değerli hocam Baki Asiltürk’ün de, 1980 Kuşağı şairleri olarak nitelendirdiği, 17 şairle ilgili yapılan akademik çalışmalarla sınırlandırdım. Yazıya konu akademik çalışmalarda son tarih Mart 2024’tür. Farklı isimlerle farklı sınırlandırmalar elbette mümkün. Hem yazının hacmi hem de bir fikir vermesi açısından bu 17 ismi tercih ettiğimi belirterek yazıma devam etmek isterim.
1980 Kuşağı şairleriyle ilgili yapılan literatür taramasını; akademik yazı türlerinden olan; lisansüstü tezler, araştırma makaleleri, bitirme tezleri (ilgili üniversitenin yayınları arasında yayınlanan veya çevrimiçi paylaşılan), dönem ödevleri, bildiri, bilimsel kitap veya kitap bölümleri, kitap değerlendirme yazıları, ansiklopedi maddeleri ve bilimsel projelerle sınırlandırdım.
Şairler
Adnan Özer
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Zehra Ergeç’in “Adnan Özer’in Şiirlerinde Göç Teması”, adlı araştırma makalesi (Ergeç, 2021), Yusuf Çopur’un “Adnan Özer’in Şiirlerinde Mahalle İmgesi”, adlı araştırma makalesi (Çopur, 2020); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 215-226); Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair hakkında açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ozer-adnan) Özer hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Ahmet Erhan
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Cemal Melik Dıvarcı’nın “Ahmet Erhan’ın Hayatı ve Şiirleri Üzerine Bir Araştırma” (Dıvarcı, 2018), Evrim Savaşçı’nın “Ahmet Erhan Şiirinde Otobiyografik İzler” (Savaşçı, 2022), Nursena Dönmez’in “Ahmet Erhan’ın Hayatı, Sanatı ve Eserleri” (Dönmez, 2023) adlı yüksek lisans çalışmalarının yanı sıra; Sevda Kaman’ın “Ahmet Erhan’ın Şiirlerinde Argo ve Sövgü” (Kaman, 2016), Kayhan Şahan ve Cansu Erçıktı’nın “Evle Sokak Arasında Ölümün Eşiğinde Bir Şair: Ahmet Erhan” (Şahan, Kayhan, 2020), adlı araştırma makaleleri; Kevser Sönmez’in “Ölümün Doğası / Doğanın Ölüm Karşısında Dönüşümü: Ahmet Erhan Şiiri” (Sönmez, 2023) adlı bildirisi; Pelin Gülleroğlu’nun “Hayat Algısı ve Çözüm Arayışı” isimli bitirme tezi (Gülleroğlu, 2023); Kayhan Şahan ve Cansu Erçıktı’nın “Ölümün Doğası / Doğanın Ölüm Karşısında Dönüşümü: Ahmet Erhan Şiiri” adlı (Şahan & Kayhan, 2023) akademik kitap bölümü çalışması; Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 334-343) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/erhan-ahmet) Erhan hakkında yapılan akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Ahmet Güntan
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021: 167-175) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guntan-ahmet) Güntan hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Akif Kurtuluş
Veli İnce’nin “Akif Kurtuluş’un Şairliği ve Şiirleri” başlıklı yüksek lisans tezinin (İnce, 2019) yanı sıra Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 360-367) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kurtulus-akif) Kurtuluş hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Ali Günvar
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Bünyamin Tetik’in “Divan Şiirinin Ali Günvar Şiirinde Görünümü” başlıklı araştırma makalesinin (Tetik, 2015) yanı sıra Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 290-294) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gunvar-ali) Günvar hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Enver Ercan
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Fatma Bağırkan’ın “Enver Ercan’ın Şiirlerinin Yapı ve Tema Bakımından İncelenmesi” adlı yüksek lisans tezi (Bağırkan,2021); Yakup Çelik, Baki Asiltürk, Bahanur Garan ve Özge Ercan’ın birlikte düzenlediği “Türkçenin Dudaklarısın Sen: Şair ve Editör Enver Ercan” başlıklı sempozyumun (2014) yanı sıra Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 159-163) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ercan-enver) Ercan hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Haydar Ergülen
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Mustafa Kaya’nın “Haydar Ergülen’in Hayatı, Şairliği Ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme” (Kaya, 2022), Ceyda Badanka’nın “Haydar Ergülen Şiirinde Ev İmgesi” (Badanka, 2019), Büşra Biçer’in “Haydar Ergülen Şiirlerinde Poetika ve İmge” (Biçer, 2018), Nilüfer Aka’nın “Haydar Ergülen’in Şiirleri Üzerine Bir İnceleme” (Aka, 2013), Meltem Gül’ün “Bir Algılama Ortamı Olarak Haydar Ergülen Şiirlerinin Görsel Kurgulamaya Dönük Etkilerinin Uygulama Çalışmaları İçinde İzlenmesi” (Gül, 2007) adlı yüksek lisans tezleri; Emel Koşar’ın “Haydar Ergülen’in Üzgün Kediler Gazelleri” (Koşar, 2022), Abdülmacit Canatak’ın “Haydar Ergülenin Şiirlerinde Geleneğin İzleri” (Canatak, 2019); Ertan Erol ve Halis Ahmet Özer’in “Haydar Ergülen’in ‘Gözlüklü’ Şiirini Tahlil Denemesi” (Erol & Özer, 2013), Kemal Timur’un “Kuzguncuk Oteli Şiiri Merkezinde Haydar Ergülen’in Poetikasında Mekân ve Şehir İmgesi” (Timur, 2021), Elif Gün’ün “Haydar Ergülen‟in ‘Aşk Şiirleri Antolojisi’nde Metinlerarası İlişkiler” (Gün, 2021), Hatice Metin’in “İnsan Olmayı Reddetmek: HaydarErgülen’in ‘Anne’ Şiiri Üzerine Bir İnceleme” (Metin, 2023), Mustafa Kaya’nın “Haydar Ergülen’in Şiirinde Varoluşsal Bir Kaçış: Çocukluk” (Kaya, 2022); Ceyda Badanka’nın “Haydar Ergülen’in Şiirinde Bedenin Sığınağa Dönüşmesi” (Badanka, 2019), Derya Yaylı’nın “Haydar Ergülen’ın 40 Şiir ve Bir…’inde Sapmalar” (Yaylı, 2012) başlıklı araştırma makalesi; Emel Koşar ve Okan Yılmaz’ın hazırladığı Periler Aşka Uçar- Haydar Ergülen Kitabı başlıklı akademik kitap (Koşar & Yılmaz, 2017); E. Serap Bozkurt’un “Oğuz Atay – Tehlikeli Oyunlar ve Haydar Ergülen – Üzgün Kediler Gazeli Eserlerinde Yer Alan Zamirlerin Özne Konumundaki Anlam Yükleri” başlıklı akademik kitap bölümü (Bozkurt, 2017); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 124-147) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ergulen-haydar) Ergülen hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Mehmet Müfit
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 155-159) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmet-mufit) Müfit hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Metin Celâl
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 148-155) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/metin-celal) Celâl hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Oktay Taftalı
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 163-167) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/taftali-oktay) Taftalı hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Orhan Alkaya
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 367-375) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/alkaya-orhan) Alkaya hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Osman Hakan A.
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Aydoğan Kara’nın “1980 Kuşağı Türk Şiiri’nde Poetik Bir Yönelim Olarak Gelenekçilik” başlıklı yüksek lisans tezi (Kara, 2014), Şafak Güneş Gökduman’ın “Osman Hakan A.’nın Sarı Ekin Adlı Kitabında Gelenek Etkisi” başlıklı araştırma makalesi (Gökduman, 2016); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 311-320) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/osman-hakan) Osman Hakan A. hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Osman Konuk
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Namık Kemal Gündüz’ün “Osman Konuk’un Hayatı, Sanatı ve Şiiri Üzerine
Bir İnceleme” başlıklı yüksek lisans tezi (Gündüz, 2014); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021: 297-301) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/konuk-osman) Konuk hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Sami Baydar
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Seda Kınıklıoğlu’nun “Sami Baydar’ın Hayatı ve Edebî Eserleri” başlıklı yüksek lisans tezi (Kınıklıoğlu, 2018); Meral Demiryürek’in “Sami Baydar ve Edebî Eserleri Üzerine Bir Değerlendirme” başlıklı araştırma makalesi (Demiryürek, 2018); Meral Demiryürek’in “Bir Dünya Sevdalısı: Sami Baydar (1962-2012)” başlıklı bildirisi (Demiryürek, 2017); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 182-185) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sami-baydar) Baydar hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Seyhan Erözçelik
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Ali Rıza İşsever’in “Seyhan Erözçelik’in Şiirleri Üzerine Bir İnceleme” başlıklı yüksek lisans tezi (İşsever, 2019); Ali Rıza İşsever’in “Seyhan Erözçelik’in Şiirlerinde Söz Varlığı”başlıklı araştırma makalesi (İşsever, 2019), Okt. Can Şen’in “Bir Deneysel Şiir İmkânı Olarak Seyhan Erözçelik’in Şiirlerinde Bartın Ağzı” başlıklı araştırma makalesi (Şen, 2016); Can Olpak Koç’un “Karacaoğlan Ve Seyhan Erözçelik Şiirinde Sapmaların Tespiti ve Karşılaştırılması” başlıklı bildirisi (Koç, 2017); Mustafa Karadeniz’in “Benliğin Yıkımı ve Yeniden İnşası Bağlamında Seyhan Erözçelik’in Pentimento Adlı Şiir Kitabının İncelenmesi” başlıklı kitap incelemesi (Karadeniz, 2016); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 2175-182) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhan-erozcelik) Erözçelik hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Tuğrul Tanyol
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Özcan Gökhan’ın “Tuğrul Tanyol: Hayatı- Sanatı- Eserleri” başlıklı yüksek lisans tezi (Gökhan, 2015); Murat Tan’ın “Tuğrul Tanyol’un Perspektifinden Şiirde Gelenek” başlıklı araştırma makalesi (Tan, 2017), Elif Öksüz Güneş’in “Bilinç Kazanan İmgeler: Tuğrul Tanyol’un Büyü Bitti Şiiri” başlıklı araştırma makalesi (Güneş, 2018); Murat Tan’ın “Tuğrul Tanyol’un Sudaki Ankâ şiirinin içerik çözümlemesi” başlıklı araştırma makalesi (Tan, 2022), Emel Koşar’ın “Tuğrul Tanyol’un ‘Oda Müziği’nde Ayna ve Zaman” başlıklı araştırma makalesi (Koşar, 2023), İmran Gür’ün “Tuğrul Tanyol’un Şiirinde Boşluk Problemi: Öznenin Tanrısı Ses-Varlık: Kendinde Şey” başlıklı araştırma makalesi (Gür, 2013), Gülsün Nakıboğlu’nun “Ben Şair! Yalancı, Alaycı/ Belki Yalvaç Belki Kurtarıcı/ Dinleyin Öykümü: Tuğrul Tanyol’un Şiir Aynasında Şair ve Şiir” başlıklı araştırma makalesi (Nakıboğlu, 2021), Emel Koşar’ın “Tuğrul Tanyol’un Şiirlerinde Sevgili Tasvirleri” başlıklı araştırma makalesi (Koşar, 2011); Gülsün Nakıboğlu’nun “Tuğrul Tanyol’un Toplu Şiirlerinde Şiir ve Şair” başlıklı bildirisi (Nakıboğlu, 2019); Emel Koşar’ın hazırladığı Yitik Belleği Rüzgarın Tuğrul Tanyol başlıklı kitap çalışması (Koşar, 2017), Sinan Bakır’ın İmgenin Yolculuğu Tuğrul Tanyol Şiirleri Üzerine Bir İnceleme başlıklı kitap çalışması (Bakır, 2023); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 440-444; 455-457) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tanyol-tugrul) Tanyol hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
Vural Bahadır Bayrıl
Şair hakkında yapılan akademik çalışmalar şu şekildedir:
Hilal Tanrıverdi’nin “Vural Bahadır Bayrıl’ın Şiiri” başlıklı yüksek lisans tezi (Tanrıverdi, 2019), Halil Cin’in “Vural Bahadır Bayrıl Üzerine Bir İnceleme” başlıklı yüksek lisans tezi (Cin, 2020), Fatih Balcıoğlu’nun “Vural Bahadır Bayrıl Şiirinde Gelene”k başlıklı yüksek lisans tezi (Balcıoğlu, 2020), Aydoğan Kara’nın “1980 Kuşağı Türk Şiiri’nde Poetik Bir Yönelim Olarak Gelenekçilik” başlıklı yüksek lisans tezi (Kara, 2014) ; Emel Koşar’ın “Vural Bahadır Bayrıl’ın Şiirlerinde Ölüm Teması” başlıklı araştırma makalesi (Koşar, 2020), Ali Kurt’un “Melek Geçti’de ‘Zaman’ın İzini Sürmek” başlıklı araştırma makalesi (Kurt, 2015); Ahmet Evis’in editörlüğünü yaptığı Vural Bahadır Bayrıl kitabı (Evis, 2021); Hilal Karahan’ın Öteki Poetika: Bayrıl Şiiri Üzerine Yazılar adlı kitabı (Karahan, 2012); Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şaire ayrılan bölüm (Asiltürk, 2021, s. 177-180; 318-326) ve Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde şair adına açılan madde (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vural-bahadir-bayril) Bayrıl hakkındaki akademik çalışmaları oluşturmaktadır.
1980 Kuşağına Dair Yapılan Akademik Çalışmalar
Bu yazının kapsamı olmamakla birlikte konusu direkt belirlenen 17 şairle ilgili olmayan ama 1980 Kuşağı şiirine genel hatlarıyla değinen veya belli bir tema üzerinden bu kuşağı değerlendiren çalışmalara değinmek yazının bütünlüğü bakımından faydalı olacaktır.
Literatür taramasında “1980 Kuşağı Türk Şiiri” ve “1980 Sonrası Türk Şiiri” şeklinde yapılan araştırmada Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı kitap çalışması (Asiltürk, 2021), Mehmet Alparslan Akıncı’nın “1980 Sonrası Türk Şiirinde Mistik Eğilimler” başlıklı doktora tezi (Akıncı, 2021), Servet Şengül’ün “1980 Kuşağı Türk Şiirine Eleştiriler” başlıklı araştırma makalesi (Şengül, 2016), Emel Koşar’ın “Üç Çiçek, Poetika Ve Şiir Atı’yla Türk Şiirinde 1980 Kuşağı” başlıklı araştırma makalesi (Koşar, 2017), Fethi Demir’in “1980 Sonrası Türk Şiirinin Başlıca Tartışma Alanları” başlıklı araştırma makalesi (Demir, 2015), Halit Öner ve Macit Balık’ın “Gelenek ve 1980 Kuşağı Şiiri” adlı bildirisi (Öner & Balık, 2018) bu döneme dair yapılan akademik çalışmaları oluşturmaktadır. Genel olarak bakıldığında 1980 Kuşağıyla ilgili akademik araştırmaların doktora tezi (1), bilimsel kitap (1), araştırma makalesi (3), bildiri (1) olarak toplamda 6 adet olduğu görülüyor. Bu çalışmalarda 1980 Kuşağına yapılan eleştiriler, bu kuşaktaki mistik eğilimler ve kuşak açısından önemli olan dergiler incelenmiş. 1980 sonrası Türk şiirine veya 1980 Kuşağına dair lisansüstü sadece bir çalışmanın olması, araştırma makalesi olarak kuşağa yöneltilen eleştirilere ve dönemin dergilerine yer verilmesi önemli ve değerli olmakla birlikte 1980 Kuşağı şiiri, şiir anlayışı veya şairleri hakkında kapsamlı ve bütüncül daha fazla lisansüstü tezlere, araştırma makalelerine ihtiyaç duyulduğu görülüyor.
1980 Kuşağı Şairleri Hakkında 93 Çalışma Yapılmış
Yazımıza konu olan şairler hakkında yapılan akademik çalışmalara bakıldığındaysa; lisansüstü tezler, araştırma makaleleri, bitirme tezleri, dönem ödevleri, bildiri, bilimsel kitap veya kitap bölümleri, kitap değerlendirme yazıları, ansiklopedi maddeleri ve bilimsel projelerle birlikte toplam 93 akademik çalışmanın yapıldığı görülüyor. Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında makaleye konu olan şairler hakkında detaylı bilgilendirmeler olduğu için ve yazar her bir şairle ilgili kitabında geniş bölümler ayırdığı için Asiltürk’ün kitabındaki bu bölümleri akademik kitap bölümü olarak değerlendirdim.
| Tablo 1: 1980 Kuşağı Şairleri Hakkında Yapılan Akademik Çalışmalar | ||
| Çalışma Türü | f | % |
| Doktora Tezi | 0 | 0 |
| Yüksek Lisans Tezi | 18 | 19% |
| Araştırma Makalesi | 30 | 33% |
| Bitirme Tezleri – Dönem Ödevleri | 1 | 1% |
| Bildiri-Bilimsel Kitap veya Kitap Bölümü | 26 | 27% |
| Ansiklopedi Maddesi | 17 | 19% |
| Kitap Değerlendirme Yazıları | 1 | 1% |
| Proje Çalışmaları | 0 | 0 |
| Toplam | 93 | 100% |
Tablo 1 incelendiğinde çalışmaya konu 17 şair hakkında akademik çalışma olarak en çok (30) araştırma makalesinin olduğu görülüyor. Bu araştırma makalelerinin şairlere göre çokluk sıralaması ise: Haydar Ergülen (11), Tuğrul Tanyol (7), Adnan Özer (3), Seyhan Erözçelik (3), Ahmet Erhan (2), Ali Günvar (1), Osman Hakan A. (1), Sami Baydar (1), Vural Bahadır Bayrıl (1) şeklinde oluyor.
Bildiri, bilimsel kitap veya kitap bölümü (26) 1980 Kuşağı şairleri hakkında yapılan akademik çalışmalar bakımından ikinci sırada yer alıyor. Bunlardan 5’i akademik kitap; Haydar Ergülen (1), Tuğrul Tanyol (2), Vural Bahadır Bayrıl (2) için hazırlanan çalışmalar. Bu bölümdeki çalışmaların 3’ü bildiri; Ahmet Erhan (1), Enver Ercan (1), Sami Baydar (1) şeklinde. Akademik çalışmalardan 18’i kitap bölümü; Baki Asiltürk’ün her şair için yazdığı bölümler (17) ve buna ek olarak Ahmet Erhan (1) şeklinde ortaya çıkıyor.
Yapılan akademik çalışmalardan 18’i yüksek lisans tezlerinden oluşuyor. Yazıya konu şairler hakkında herhangi bir doktora tezine ulaşamadım. 18 yüksek lisans tezinin çokluk sıralaması şu şekilde oluştu: Haydar Ergülen (5), Ahmet Erhan (3), Vural Bahadır Bayrıl (4), Akif Kurtuluş (1), Enver Ercan (1), Osman Konuk (1), Sami Baydar (1), Seyhan Erözçelik (1), Osman Hakan A. (1) Tuğrul Tanyol (1). (Toplam sayının 19 çıkmasının nedeni Aydoğan Kara’nın “1980 Kuşağı Türk Şiiri’nde Poetik Bir Yönelim Olarak Gelenekçilik” başlıklı yüksek lisans tezinde hem Vural Bahadır Bayrıl’ı hem de Osman Hakan A.’yı ayrıntılı bir şekilde incelemesi ve şairler hakkında yapılan akademik araştırmaların sayısı bakımından her şaire birer adet yüksek lisans tezi yazılmasındandır.)
Yazıya konu şairlerin hepsi için (17 isim) Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde birer maddenin ayrıldığı, bitirme tezleri, dönem ödevleri türünde Ahmet Erhan’la ilgili 1 adet bitirme tezi yapılırken kitap değerlendirme yazıları türünde Seyhan Erözçelikle ilgili 1 adet çalışma yapıldığı görülüyor
1980 Kuşağı Şairlerine 2010’dan Sonra Büyük Bir Akademik İlgi Oluşuyor
1980 Kuşağı şairleriyle ilgili yapılan akademik çalışmaların yıllara göre dağılımı aşağıdaki tablodaki gibi oluştu. Bu kısımda Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde yer alan maddeler (17 madde), bu bölümün anlamlı sonuçlar vermesi düşüncesiyle, kapsam dışı tutuldu ve yıllara göre dağılımda 74 çalışma değerlendirildi.
Kitap bölümü türünde değerlendirilen, Baki Asiltürk’ün Türk Şiirinde 1980 Kuşağı adlı akademik kitabında şairlerle ilgili bölümler, kitap bölümleri için (17 bölüm), ilgili kitabın 1980 Kuşağı Türk Şiirinin Poetikası adıyla yayınlanan ilk baskısı (2006) dikkate alındı.
| Tablo 2: 1980 Kuşağı Şairleri Hakkında Yapılan Akademik Çalışmaların Yıllara Göre Dağılımı | ||||
| Tezlerin Hazırlandığı Yıllar | f | % | ||
| 2001-2010 | 18 | 24 % | ||
| 2011-2020 | 40 | 52 % | ||
| 2021-2024 | 18 | 24 % | ||
| Toplam | 76 | 100,00% | ||
Tablo 2 incelendiğinde 1980 Kuşağı şairleriyle ilgili yapılan 76 akademik çalışmanın 2011-2020 yılları arasında yoğunlaştığı (40) görülüyor. Bu yılların çokluk sıralaması şu şekildedir: 2019 (10), 2017 (6), 2018 (5), 2020 (5), 2016 (4), 2013 (3), 2015 (2), 2012 (1), 2014 (2), 2015 (2).
Genel olarak bakıldığında 2000’li yılların başından itibaren 1980 Kuşağı şairleriyle ilgili yapılan akademik çalışmaların her geçen yıl arttığı gözlemlenmekte. 2021 ve sonrasında yapılan akademik çalışmaların 18 adet olması ve buradaki çokluk sıralamasının 2023 (7), 2021 (6) ve 2018 (5) şeklinde olması genel olarak 1980 Kuşağı hakkında her geçen yıl daha fazla akademisyenin çalışma eğiliminde olduğunu gösteriyor.
2001-2010 dönemi bu kuşağa dair ilk çalışmaların yapıldığı zaman dilimini göstermesi bakımından önemli bir yere sahip. Asiltürk’ün ilgili çalışması (Asiltürk, 2006) 1980 Kuşağı şairleri hakkında kapsamlı ilk çalışma olması ve kendinden sonra yapılan araştırmalara kaynaklık etmesi dikkat çekiyor. Bu yıllardaki 18 çalışmanın 17’sini Asiltürk’ün 2006’daki çalışmaları oluşturuyor. Diğer çalışmanın ise 2007 yılında yapıldığı görülüyor.
Makaleye konu olan akademik çalışmalardan araştırma makalesi (30) ve yüksek lisans tezlerinin (18) yapıldığı yıllara bakmak 1980 Kuşağı şairlerinin akademik çalışmalara hangi yıllar arasında daha çok konu olduğunu görmek açısından faydalı olacaktır.
30 araştırma makalesinin yoğunlaştığı dönem 2018 ve sonrası dönemdedir (18): 2018 (2), 2019 (3), 2020 (3), 2021 (5), 2022 (3) ve 2023 (2). 2011-2017 yılları arasında ise 12 araştırma makalesi yapılmıştır.
18 yüksek lisans çalışmasının yıllara göre sıralaması şu şekildedir: 2019 (4), 2018 (3), 2020 (2), 2022 (2), 2023 (1), 2021 (1), 2015 (1), 2014 (2), 2013 (1), 2007 (1). Görüldüğü üzere 2007’de yapılan ilk lisansüstü çalışmadan sonra özellikle 2018’le birlikte bu alanda yüksek lisans tezlerinin sayısında artış gözlenmektedir. 18 lisansüstü çalışmanın 13’ü 2018-2023 yılları arasında yapılmıştır.
Bu veriler birlikte değerlendirildiğinde 1980 Kuşağı şairleri hakkında yapılan akademik çalışmalarda 2018’den sonra ciddi bir artış gözlemlenmektedir.
En Çok Akademik Çalışma Haydar Ergülen’le İlgili
1980 Kuşağı şairleri hakkında yapılan akademik çalışmaların değerlendirildiği bu yazının 17 şairle sınırlandırıldığını ifade etmiştim.
| Tablo 3: 1980 Kuşağı Şairleri Hakkında Yapılan Akademik Çalışmaların Şairlere Göre Dağılımı | ||
| Şair | f | % |
| Adnan Özer | 5 | 6% |
| Ahmet Erhan | 10 | 12% |
| Ahmet Güntan | 2 | 2% |
| Akif Kurtuluş | 3 | 4% |
| Ali Günvar | 3 | 4% |
| Enver Ercan | 4 | 4% |
| Haydar Ergülen | 20 | 22% |
| Mehmet Müfit | 2 | 2% |
| Metin Celâl | 2 | 2% |
| Oktay Taftalı | 2 | 2% |
| Orhan Alkaya | 2 | 2% |
| Osman Hakan A. | 3 (+1) | 4% |
| Osman Konuk | 3 | 4% |
| Sami Baydar | 4 | 4% |
| Seyhan Erözçelik | 7 | 4% |
| Tuğrul Tanyol | 12 | 14% |
| Vural Bahadır Bayrıl | 8 (+1) | 8% |
| Toplam | 93 | 100,00% |
Tablo 3 incelendiğinde çalışmaya konu olan şairler hakkında en fazla akademik çalışma Haydar Ergülen’le (20) ilgilidir. Ergülen, aynı zamanda akademik metin türlerinin tamamında hakkında en çok çalışma yapılan şairdir. Şair hakkında yapılan çalışmalar; araştırma makalesi (11), yüksek lisans tezi (5), bildiri, bilimsel veya kitap bölümü (3) ve ansiklopedi maddesi (1) şeklindedir.
Ergülen’den sonra hakkında en çok akademik çalışma yapılan şair, Tuğrul Tanyol’dur (12). Tanyol’a dair; araştırma makalesi (7), bildiri, bilimsek kitap veya kitap bölümü (3), yüksek lisans (1) ve adına açılan ansiklopedi maddesi (1) şeklinde çalışmalar yapılmıştır.
Ahmet Erhan, Seyhan Erözçelik’le birlikte hakkında en çok akademik araştırma yapılan (7) üçüncü şairdir. Şair hakkında yüksek lisan tezi (3), bildiri, bilimsel kitap veya kitap bölümü (3), araştırma makalesi (2) ve şair adına açılan ansiklopedi maddesi (1) şeklinde çalışmalar yapılmıştır.
Seyhan Erözçelik hakkında yapılan akademik çalışmalar; araştırma makalesi (3), yüksek lisans tezi (1), bildiri, bilimsel kitap veya kitap bölümü (1), kitap değerlendirme yazısı (1), ve ansiklopedi, maddesi (1) şeklindedir.
Diğer şairler hakkında yapılan akademik çalışmaların çokluk sırası Vural Bahadır Bayrıl (8), Adnan Özer (5), Enver Ercan (4), Sami Baydar (4), Akif Kurtuluş (3), Ali Günvar (3), Osman Hakan A. (3), Osman Konuk (3), Ahmet Güntan (2), Mehmet Müfit (2), Metin Celâl (2), Oktay Taftalı (2), Orhan Alkaya (2) şeklindedir.
1980 Kuşağı Şiiri Farklı. Çünkü…
1980 Kuşağı şairleri kendilerinden önceki kuşaklardan farklı olarak şiiri ideolojiden ayrı tutmuş ve sanatı ön plana çıkarmışlardır. Yine bu kuşak, kendinden önceki kuşaklardan farklı olarak şiirlerinde daha bireysel ve soyut konular işlemişlerdir. Her ne kadar kendilerinden sonra gelen kuşaklarca “meselesizlik” ve “toplumdan uzak durma” gibi eleştirilere maruz kalsalar da onların şiirlerinin belki de en önemli meselesi “insan”dır. “Mesele”yi insanın toplumla olan ilişkisine, siyasayla olan münasebetine indirgemek veya bu bakış açısına şiiri ve şairleri “mecbur” etmek ne kadar doğru bir yaklaşım olur, tartışılmaya değer doğrusu. Adnan Özer’in şehrin kıyısındaki “yoksul insan”ını, Metin Celâl’in kendi iç dünyasına sığınan ve tüm etiketlerden, kalıplardan uzak duran, kendi iç sesinin merhametine, sevgisine sığınan “insan”ını, Vural Bahadır Bayrıl’ın insanlığın mirasını kendine temel edinmiş şiirlerini, Haydar Ergülen’in sevgiye, iyiliğe, anneye olan “aşk”ını meselesizlik olarak görmek biraz yanıltıcı olabilir. 1980 Kuşağı şairlerinin belki de en büyük başarıları Halide Edip’in “gözleri kör eden bir gözlük” diye nitelendirdiği ideolojik yaklaşım tarzından uzak kalıp sanat şemsiyesi altında birbirlerine kucak açmasıdır. Bu tavır dahi bu kuşağın edebiyat ortamına kazandırdığı büyük bir erdemdir.
Genel bir yaklaşımla ifade edilecek olursa akademinin çağdaş olan edebiyata, sanata mesafesinin olduğu kabul gören bir görüştür. Bunun sebeplerinin tartışılması, akademinin çağdaş olanı anlamaya ve onu anlamlandırmaya çaba göstermesi kültür sanat dünyası için çok faydalı bir gayretin ifadesi olacaktır.
1980 Kuşağı şairleri hakkında yapılan akademik çalışmalara bakıldığında 2006’da Baki Asiltürk’ün 1980 Kuşağı Türk Şiirinin Poetikası adlı akademik çalışmasının bir dönüm noktası, bir kilometre taşı olduğu görülecektir. Asiltürk’ün bu çalışmasından 5 yıl sonra (2011 ve sonrası) 1980 Kuşağı şairleri akademik çalışmalara daha fazla konu olmaya başlamıştır. 1980 Kuşağı şairleriyle ilgili en çok akademik metin türlerinden araştırma makalesi yazılmıştır (30). Daha sonra bildiri, bilimsel kitap veya kitap bölümü (26) ve yüksek lisans tezleri (18) gelmektedir. Ahmet Yesevi Üniversitesinin başlangıçtan 21. Yüzyıla (1985 doğumlu) kadarki Türk edebiyatına ait şair ve yazarları kapsayan Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü de hem 1980 Kuşağı şairleri hem de edebiyatın pek çok türünde eser veren isimler hakkında detaylı bilgiler vermesi açısından büyük bir değere sahiptir. Makaleye konu olan 17 şair hakkında da maddesi bulunan bu dijital ansiklopedinin araştırmacılar nezdinde her geçen gün daha çok tercih edilen bir kaynak olacağı görülmektedir.
Daha önce değindiğim gibi elbette farklı açılardan bakılıp 1980 Kuşağı şairlerinin listesi daraltılıp genişletilebilir. Bu yazıda “kuşak” kavramını karşılaması 1980 ve sonrasında şiirlerini yayınlamış olup eser vermeye devam etmeleri, dönem için önemli bir “ev” olan dergiler etrafında birleşip kendi sanatlarını icra etmeleri bakımından 17 şair temel alınarak bu isimler hakkında yapılan akademik çalışmalara değindim. Bu konu hakkında daha geniş bilgiye erişmek isteyenler Turkish Studies-Language and Literature (Mart 2025) dergisindeki bu konuya dair makaleye bakabilirler. Farklı tasnif ve değerlendirmelerle 1980 Kuşağı şairlerinin, poetikasının akademide yer alması Türk şiiri açısından büyük bir kazanım olacaktır.
edebiyathaber.net (27 Mart 2025)
