YAYBİR Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği Başkanı Mustafa Aksoy 2021 kitap üretimi verilerini açıkladı. Hemen her yıl ve her koşulda büyüyen yayıncılık sektörü 2021’de yalnızca binde 12 büyüyebilmiş. Bir açıdan baktığımızda olumsuz bir gelişme olarak görülse de diğer yandan pandemide zor şartlarda sürdürülen, fuarlar, imza günleri yapılamadığı için okura ulaşmakta güçlük çeken, kitap kağıdına yapılan aşırı zamlar ve dövizdeki büyük yükseliş nedeniyle üretim maliyetleri yüzde yüz artan yayıncılık sektörünün küçülme yerine azıcık da olsa bir büyüme yaşaması bir başarı olarak da değerlendirilebilir. 2020’de 433 milyon 213 bin 632 olan kitap üretim sayısı 2021’de 438 milyon 679 bin 864’e çıkmış. Bu rakamlara Millî Eğitim Bakanlığı’nın dağıttığı ücretsiz ders kitapları dahil değil.
Aksoy, “Büyüme rakamına telifsiz kitap ve tekrar baskılarda yaşanan 11 milyon 375 bin 80 adetlik artış kaynaklık etti,” diyor. Telifsiz kitap denilen yazarının ölümünün üzerinden 70 yıl geçmiş kitaplar. 2021 George Orwell ve Orhan Veli’nin yılıydı. Bu yazarların kitaplarını basmayan yayınevi kalmadı desek abartmış olmayız. Daha önce de yazdım George Orwell’in 117 yayınevinde 309 kitabı var internet kitapçılarında. 72 yayınevi de 96 Orhan Veli kitabı basmış.
İlk kez basılan yani yeni kitapların adedinde ise dikkat çekici bir azalma var. 2021’de ilk kez basılan kitap başlık sayısında 3571 başlık, kitap üretim sayısında ise 5 milyon 890 bin 848 adet azalma meydana gelmiş. Yeni başlık sayısı 60 bin 353’ten 56 bin 782’ye düşmüş. İlk kez basılan kitapların baskı sayısı 2020’de 161 milyon 38 bin 506 iken bu rakam 2021’de 155 milyon 147 bin 658’e gerilemiş. Bu azalmayı önemli bir tehlike işareti olarak görmek gerek. Yayınevleri yeni kitap yayınlamakta çekingen davranıyor, garanti satışı olan, geçtiğimiz yıllarda yayınlayıp çok sattığı kitaplara ve üretim maliyeti düşük olan telifsiz kitaplara yöneliyor. Bu da kültürel çölleşme endişesinin bir işaretidir. Kitap maliyetleri ve fiyatlarındaki artış nedeniyle 2022’de bu çölleşmenin daha da artacağını öngörebiliriz.
2021’deki kitap üretim adedi artışında eğitim, inanç ve akademik yayınlarda yaşanan artışlar etkili olmuş. Yetişkin kitaplarında artış ya da eksilme yaşanmazken, çocuk-gençlik, yetişkin kurgu ve ithal kitapların tirajlarında ise toplam 2 milyon 608 bin 514 adet bir küçülme kaydedilmiş. YAYBİR açıklamasında “yeni eser başlık ve bandrol sayısındaki düşüş kültür dünyamızdaki zayıflamayı hızlandıracak ve yazılı kültürün korunması ve geliştirilmesini olumsuz etkileyecektir,” deniyor ki bu görüşe katılmamak imkânsız (bkz. Yayıncılık sektörü 2021’de yalnızca binde 12 büyüyebildi – YAYBİR (yaybir.org.tr)).
2021’in çok satanlarına gelirsek ilginç bir tablo ile karşılaşıyoruz. Kitapçılardan derlenen Hürriyet Kitap Sanat’ın haftalık çok satanlar listelerini, Hepsiburada.com’un ve kitapyurdu.com gibi internet kitapçılarının listelerini incelediğimizde her yıl çok satan listelerini kaplayan klasiklerde az da olsa bir azalma var, diyebiliriz. Saramago’nun “Körlük” (Kırmızı Kedi), Vascencolos’un Şeker Portakalı (Can), Orwell’in Hayvan Çiftliği (Can), Steinbeck’in Fareler ve İnsanlar (Sel), 1984 (Can), Dostoyevski’nin Suç ve Ceza (İş Bankası) çok satan listelerinde görülen klasiklerden.
Okurun edebiyata, romana ilgisi gittikçe azalıyor. Klasiklere gösterilen ilgi yeni romanlara gösterilmiyor da diyebiliriz. En çok satanlar listelerinde gördüğümüz yeni edebiyat eserleri şöyle; Zülfü Livaneli’nin Balıkçı ve Oğlu (İnkılap Kitabevi), Piraye’nin Seyir (Mona), Ahmet Ümit’in Kayıp Tanrılar Ülkesi (Yapı Kredi), Orhan Pamuk’un Veba Geceleri (Yapı Kredi). Okurlar bu yıl yabancı yazarların edebiyat eserlerine pek ilgi göstermemiş. Listelerde Dünya edebiyatından yeni kitaplara pek rastlamıyoruz. Bunun bir nedeni de Türk lirasındaki aşırı değer kaybıyla yabancı eserlere ödenen telif miktarının ödenemez hale gelmesi yani daha az çeviri eser yayınlanmış olması da olabilir.
Listelerin ilk sıralarını ve büyük bir bölümünü kişisel gelişim ve psikoloji kitapları oluşturuyor. Listelerde en çok kitabıyla yer alan yazar Esra Ezmeci. “Kadınlar Sıcak Erkekler Soğuk Sever”, “Düştüğünde Kalkarsan Hayat Güzeldir”, “Kararı Ben Veririm”, “İz Bıraktığın Kadar Varsın” ve “Süt Lekesi” adlı Destek Yayınları’ndan çıkan kitaplarıyla Esra Ezmeci çok satan listelerinde yer alıyor. Bu yıl Esra Ezmeci yılı olmuş.
Doğan Cüceloğlu’nun “Var mısın? -Güçlü Bir Yaşam İçin Öne” (Kronik), Miraç Çağrı Aktaş’ın “Hayat Kaybettiğin Yerden Başlar” (İndigo), Özgür Bacaksız’ın “Yaşamak Sakinlik İster” (Destek), İlber Ortaylı’nın “Bir Ömür Nasıl Yaşanır?” (Kronik) çok satanlar listelerindeki edebiyat dışı diğer kitaplar.
2021’in bir sürprizi de çizgi romanların çok satanlar listesine girmiş olması. Çizgi roman albümlerinin listede yer alması kitapçıların her zaman kötü muamele yapıp sergilemekten bile çekindikleri çizgi romanlara neden özel önem verip görünür yerlere koyduğunu da anlamamızı sağlıyor. Japon ve Koreli yazar ve çizerlerin çizgi romanları her geçen gün daha çok basılıyor ve okunuyor. Gençlerin bu ilgisi sürerse gelecek yıl listelerde daha çok çizgi roman görebiliriz.
YAYBİR’İN KARŞILAŞTIRMALI VERİLERİ
edebiyathaber.net (12 Ocak 2021)
