2023’ün çok satanları listelerinde klasiklerin yanında yılın yeni kitapları olarak Murathan Mungan’ın 995 km, Ayfer Tunç’un Kuru Kız, Kaan Murat Yanık’ın Sular Üstünde Gökler Altında, Elif Şafak’ın Kayıp Ağaçlar Adası, Hatice Kübra Tongar’ın Çeyiz, Tarık Tufan’ın Âşıklara Yer Yok ve İskender Pala’nın Aşk Hikayesi yer aldılar.  

2023’ün en önemli projesi Dergâh Yayınları’ndan geldi. Sakine Korkmaz’ın yönetiminde bir editörler kurulu İÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde yer alan Tanpınar Arşivi’ndeki belgelerden yararlanarak Ahmet Hamdi Tanpınar’ın külliyatını yeniden gözden geçirdi ve Tanpınar’ın tüm eserleri yenilenmiş içerik ve yeni kapaklarla toplu olarak yayınlandı. Ayrıca yayınlanışının 75. yılında Huzur’un 1948’deki tefrikasıyla, 1949’daki ilk basımı karşılaştırmalı olarak sunulduğu, dipnotlarla desteklenmiş, bir harita ile zenginleştirilmiş 486 sayfalık eleştirel basımı yapıldı. Tanpınar’ın diğer eserleri için de eleştirel basımlar yapılacakmış. 

Ödüller 

İstanbul Kitap Fuarı Onur Yazarı Nermin Abadan Unat oldu. Mersin Kenti Edebiyat Ödülü Orhan Pamuk’a verildi. Erdal Öz Edebiyat Ödülü’nün sahibi Füruzan oldu. Sedat Simavi Edebiyat Ödülü de “Akim Sevgilim” adlı eseriyle Füruzan’a verildi. Attilâ İlhan Roman Ödülü “Ölümden Uzak Bir Yer”le Kerem Eksen’e, Attilâ İlhan Şiir Ödülü Süreyya Berfe’nin “Yavaş Yavaş Bilemiyorum”una verildi. Berfe aynı eserle Yunus Nadi şiir ödülünü de kazandı. Hikmet Hükümenoğlu “Harika Bir Hayat’la Yunus Nadi roman ödülünü kazanırken Sadık Aslankara, Sezer Ateş Ayvaz, Seval Şahin ve Mehmet Zaman Saçlıoğlu’ndan oluşan dört kişilik Yunus Nadi öykü ödülü jürisi Necati Tosuner’in “Salgında Öyküler”, Gamze Efe’nin “Yine de Bir Şansımız Olmalı”, Semih Öztürk’ün “Telaş Bandosu” ve Öznur Unat’ın “Palaçinka” adlı yapıtlarına ödül verdi. Böylece dört jüri üyesi dört kitaba ödül vererek bir ilke imza atmış oldu. Kitap Dergisi “Yılın En İyileri” ödüllerinde Şule Gürbüz’ün “Kıyamet Emeklisi” romanı “Yılın Kitabı” seçildi. Kara Hafta Polisiye Festivali Polisiye Edebiyatına Katkı Ödülü Algan Sezgintüredi’nin oldu. Everest İlk Roman Yarışması’nın bu yılki kazananı “Sisler Dağıldığında” isimli dosyasıyla Gülhan Davarcı oldu. Institut français Türkiye’nin Çeviri Ödülü’nü Annie Ernaux’nun Boş Dolaplar adlı kitabını Türkçe’ye çeviren Siren İdemen kazandı.

Mehmet H. Doğan Şiir Eleştirisi Ödülü “Modern Türk Şiirinde Hayvan İmgesi” adlı eseriyle Fatih Özdemir’e verildi. Bu yıl şiir dalında verilen Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü’nü Cem Yavuz “Solukdönüm” kitabı ile kazandı. Kemal Varol “Babamın Bağlaması” romanıyla “Orhan Kemal Roman Ödülü”nü aldı. Doğan Hızlan Eleştiri Ödülü Mert Öksüz’ün “Muharrir ve Matbuat” başlıklı çalışmasına verildi, makale dalında bu yıl da ödül verilmedi. Ayşegül Devecioğlu “Anatomi Dersi” kitabıyla 69. Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazandı. 13. Türkan Saylan Sanat Ödülü’nün sahibi “Komşu Duvarı” adlı eseri ile Vicdan Efe oldu.

Dil Derneği Ömer Asım Aksoy Ödülü’nün bir “romana” verileceği duyurulmuştu, ödüle değer eser bulunamadı. 

2023 Turgut Uyar Şiir Ödülü ikincisi “Fuzûlî Piano Uvertürü” adlı dosyadaki şiirlerden bir kısmının, 2023 Gülten Akın Şiir Ödülü sahibi Fırat Baytak’ın Göç, Yol, ve Taş isimli şiir kitabında yayımlanmış şiirler olduğu, seçici kurul tarafından tespit edildiğinden Murat Yurdakul’dan ödülün geri alınmasına karar verildi.

Türk Edebiyatı’nın ilk 11’i

“Türk Edebiyatı’nın ilk 11’i” derken bir sıralama yapmıyorum. Zaten bir romanla öykünün, şiirle inceleme kitabının karşılaştırılamayacağı bir gerçek. “İlk 11” bir futbol takımının sahaya çıkan ilk on biri gibi. Hepsi birbirinden değerli ve her zaman belirttiğim gibi bu liste benim okumalarım ile sınırlı. 2023’te 137 kitap okuyabilmişim. Okuduğum sayfa sayısı 37 bin 92. Geçen yıla göre okuduğum kitap sayısında azalma var, 2021’de 160 kitap okumuştum. 2023’te okuduğum en kısa kitap Agota Kritof’un Okumaz Yazmaz’ı 48 sayfa, en uzun kitap Roberto Bolano’nun 2666’sı 1193 sayfa. Ortalama sayfa sayısı 270.     

2023’te okuduğum telif eserlerden seçtiğim ilk 11 şöyle;

1. Ataç – Prospero, Caliban’a Karşı, Beşir Ayvazoğlu, Everest yay. 

Türkiye’de biyografi denilince ilk akla gelen ad olan Beşir Ayvazoğlu, yeni çalışması “Ataç”da Türk edebiyatının en renkli kişiliklerinden Nurullah Ataç’ı konu ediyor. Ataç hem kişiliği hem de yazdıkları ve yaptıkları ile çok renkli biri. Beşir Ayvazoğlu’nun akıcı anlatımıyla bu yaşam öyküsünü okurken siyasi tarihteki gelişmelerin, Cumhuriyet’in kuruluşu ve gelişiminin başta edebiyat olmak üzere sanat ve düşünce dünyamıza nasıl yansıdığını da görüyoruz.

2. İkinci Yeni Neyimiz Olur? Haydar Ergülen, Vaciando Kitap

Usta bir denemecinin kaleme aldığı, büyük bir şairin görüşlerini olabildiğince hakkaniyetle ve tüm farklı görüşlere de yer vererek yansıttığı bir eser. İkinci Yeni’yi öğrenmek, anlamak, nasıl değerlendirildiğini bilmek isteyenler için deneme tadı alarak okunan önemli bir başvuru kaynağı. Ve de iyi bir deneme kitabı.

3. Elgin Taşlar: Doksan Üç Loş Hikâye, Enis Batur, Sel yay. 

“Vaktim olsaydı, daha kısa yazardım,” diyerek yola çıkmış Enis Batur. Her biri bir kısacık bir hikâye ama hepsinden uzun öyküler, anlatılar oluşturulabilecek metinler kaleme almış. Okurun imge dünyasında çeşitlenip değişip gelişecek “kıssacık” öyküler. 

4. İşte Geldim Deniz Kenarı, Selçuk Altun, Türkiye İş Bankası Kültür Yay. 

Selçuk Altun’un “Hayat Romanlardan Daha Tuhaf” adlı üçlemesinin son kitabı. Salacak’ta, semtin sokaklarında başlayıp Londra’da süren gizemli bir anlatı. Londra’da yaşayan Harun’un “kitaplarla, kültürle, sanatla, çok renkli insanlarla örülü, sürprizlerle dolu” öyküsü.

5. Akim Sevgilim, Füruzan, Yapı Kredi yay. 

Türk edebiyatının büyük ustalarından Füruzan’ın onlarca yıl sonra yayınlanan yeni öykü kitabı. Üç öyküden oluşan kitapta Füruzan yarım kalan aşklardan başlayıp yoksulluk, yoksunluk, güzellik, sevgi, tutku, sınıfsal ve kültürel çatışma, bireysel ve toplumsal dram, aile baskısı gibi temel sorunlara yönelmiş. 

6. Edebiyatın Kadıköyü, Taner Ay, Ötüken Neşriyat.

“Edebiyatın Kadıköyü” deneme tarzında yazılmış bir edebiyat haritası, tarihi. Şairlerin, yazarların peşine düşüp Kadıköyü’nü sokak sokak gezdiriyor Taner Ay. Bu geziyi geçmişte, tarihin derinliklerinde yapıyor. Sadece Kadıköy’ün kültürel tarihini merak edenler için değil, Türk edebiyatını oluşturan belli başlı şair ve yazarların yaşamlarının bilinmeyen ayrıntılarını, anılarını, anekdotlarını öğrenmek, onları iyice tanımak isteyenler için de okunması gereken bir eser. 

7. Ressam Vasıf’ın Gizli Aşklar Tarihi, Murat Gülsoy, Can yay. 

Murat Gülsoy, Türk resim tarihine ve 1880’lerden bu yana ülkemizin geçmişine bakarken farklı bir varoluş ve aykırı bir yaşam biçimiyle toplum içinde yer edip, sanatıyla görünür olmanın, bilinmenin ne kadar güç olduğunu anlatıyor.  Ressam Vasıf’ın bu kötücül toplumda aykırı kişiliği, yaşamı, aşkları ve cinsel tercihleri ile dışlanması kaçınılmaz. Bunlara bir de kendi kötülükleri eklenince unutulmaz bir roman kahramanı olarak belirginleşiyor.  

8. Arkadaşlık Günleriydi, Ahmet Telli, Everest yay.

Türk şiirinin yaşayan büyük ustalarından Ahmet Telli’nin son şiir kitabı. Şairin günümüzden geçmişe, 68’in, 78’in özgürlük tutkusuyla dolu gençlerinin heyecanlı günlerine, devrimci mücadelede omuz omuza savaşılan, direnilen, bazıları bu mücadelede yitirilen arkadaşlara, onlarla yaşanan anılara değinen unutulmaz şiirlerden oluşuyor. 

9. Örme Biçimleri, Nurdan Gürbilek, Metis Yay.

Eleştirel denemenin büyük ustası Nurdan Gürbilek’in yeni denemeler kitabı. “Bu yazılar farklı bir yol izliyor: Yazarların, yapıtların ya da cümlelerin hazır doğrulara, sabit söylemlere, som kategorilere kolayca eklenen yanlarına değil, zorluk çıkartan yanlarına, önümüze getirip bıraktıkları problemlere odaklanıyor. Çoktan verilmiş cevaplardan çok, o cevapların içinde kıpırdamaya devam eden sorulara dikkat kesiliyor” diye tanıtılmış. 

10. 995 km, Murathan Mungan, Metis yay. 

Murathan Mungan’ın “sürükleyici bir kara polisiye”  diye tanıtılan romanı. Mungan, ülkemizde 1990’larda yaratılan korku ortamına, art arda işlenen siyasi cinayetlere odaklanmış. Bu faili meçhul bırakılan cinayetlere yakından bakarken bunları kimlerin, nasıl, hangi amaçlarla işlettiğini de anlatmış.  

11. Dünyanın Bütün Fıstıkları, Başar Başarır, Can yay.

“Biri yerinde duramayan, diğeri yerinden kalkamayan iki kardeş” yıllar sonra mecburen biraraya gelince kaçınılmaz olarak bir hesaplaşmaya girişirler. İki kardeş geçmişlerini deşip tartışırken önlerinde bir doğa katliamı gerçekleştirilmektedir. Başar Başarır’ın Ayvalık yakınlarındaki Kozak yaylasında yaşanan doğa katliamına bizzat tanık olmasından kaynaklanan ve bir Türkiye sentezine dönüşen etkileyici ve düşündürücü romanı. 

edebiyathaber.net (27 Aralık 2023)