2024’te Türkiye’de edebiyat çevrelerini iki hukuk davası meşgul etti. Mine Kırıkkanat’ın Elif Şafak’a açtığı intihal davası vesilesiyle “Sinek Sarayı” ve “Bit Palas” romanları karşılaştırıldı ve nerede intihal olduğu anlaşılmaya çalışıldı. Çünkü cezaya neden olan bilirkişi raporuna göre hemen her eserin intihal sayılması mümkün. Bakalım Yargıtay ne karar verecek?
Yavuz Ekinci’nin 2014’te yayınlanan romanı “Rüyası Bölünenler”e on yıl sonra dava açıldı. Ağır ceza talepli davada roman kahramanları ve olaylar sorgulanıp suç yazara yüklenmek isteniyordu. Neyse ki dava reddedildi. Bu vesileyle uzun zamandır özlediğimiz yazar dayanışmasını da görmüş olduk. Yazar dostları Yavuz Ekinci’yi mahkeme kapısında yalnız bırakmadı.
Her yıl olduğu gibi yine kitap fiyatları konuşuldu, yine kimse kitap okumuyor diye yakınıldı. Ama kitap üretiminin pek de azalmadığı (%5 civarında bir düşüş bekleniyor) görüldü. Geçen yıl 100 bini bulan yeni kitap çeşidinin bu yıl da 90 bin civarında olacağı öngörülüyor.
2024’ün çok satanları listelerinde listelerin müdavimi olan klasiklerin yanında yılın yeni kitapları olarak Türk yazarlarından Yırtıcı Kuşlar Zamanı, Ahmet Ümit (Yapı Kredi yay.), 4 Gün 3 Gece, Ayşe Kulin (Everest yay), Salkım Sokak No:3, İclal Aydın (Artemis yay.) Kalk Yerine Yat, Şermin Yaşar (Doğan Kitap) ve Başkanın Adamları, Mustafa Kutlu (Dergâh Yay.) yer aldılar.
Füruzan, Ferit Edgü , Süreyya Berfe, Afşar Timuçin ve İrfan Yalçın gibi değerlerimizin vefatları da yılın önemli kayıpları olarak kayda geçti.
Ödüller
İstanbul Kitap Fuarı Onur Yazarı Yalvaç Ural oldu. Mersin Kenti Edebiyat Ödülü Murathan Mungan’a verildi. Erdal Öz Edebiyat Ödülü’nün sahibi Necati Tosuner oldu.
Kitap Dergisi “Yılın En İyileri” ödüllerinde “Yılın Telif Kitabı” ödülü Murathan Mungan’ın “995 km” isimli romanına, “Yılın Çeviri Kitabı” ödülü Ali Volkan Erdemir’in tercüme ettiği “Haruki Murakami Sözlüğü“ne, “Yılın Yayınevi” ödülü Dergâh Yayınları‘na ve “Ömür Boyu Emek” ödülü ise Adnan Özyalçıner‘e verildi.
Attilâ İlhan Roman Ödülü “Kimsenin Ölmediği Bir Cinayet Öyküsü”yle Ali İpek‘e, Attilâ İlhan Şiir Ödülü “Tekliler” isimli kitabı ile Onur Sakarya‘ya verildi. Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri’ne Tayfun Pirselimoğlu‘nun “Cerrah” romanı değer görüldü. Mehmet H. Doğan Şiir Eleştirisi Ödülü’nün sahibi “Araziyi Düzleştirmek: Gülten Akın Şiirinde Ortaklığın İnşası” adlı eseriyle Hasan Turgut oldu.
Bu yıl ilk kez verilen “Ahmet Say Müzik ve Edebiyat Ödülleri”nde Edebiyat ödülü Ahmet Telli’ye verildi. 2024 Behçet Aysan Şiir Ödülü’nün ‘Dalgın’ ile Rona Aslan’a verilmesi kararlaştırıldı. Bu yıl üçüncüsü verilen Doğan Hızlan Edebiyat Eleştiri ve İnceleme Ödülü’ne jürinin oy birliğiyle, Şerif Eskin’in ‘İnkılâp Edebiyatı: Türkiye’de Uluslaşma, Kültürel İnşa Seferberliği ve Edebiyat’ başlıklı çalışması layık görüldü. Duygu Asena Roman Ödülü’nü “Cüret” adlı romanıyla Neslihan Önderoğlu kazandı. PEN Yazarlar Derneği 2024 Şiir Ödülü Enis Batur‘a verildi. 70. Sait Faik Hikâye Armağanı’nın sahibi “Hay” isimli kitabıyla Barlas Özarıkça oldu. ‘Arkadaş Z. Özger Şiir Ödülü” Handan Demir’e verildi. Haldun Taner Öykü Ödülü “Annem, Kovboylar ve Sarhoş Atlar” kitabıyla Polat Özlüoğlu’na verildi. Regaip Minareci, Jenny Erpenbeck çevirisi Kairos. (Can Yayınları) ile Talât Sait Halman Çeviri Ödülü’nü kazandı. 53. Orhan Kemal Roman Armağanı’nı “Devridaim” eseriyle Ezgi Tanergeç aldı. 17. Metin Altıok Şiir Ödülü’nün sahibi “Kâğıdın Ölümü” kitabı ile Şeref Bilsel oldu
Türk Edebiyatı’nın ilk 11’i
“Türk Edebiyatı’nın ilk 11’i” derken bir sıralama yapmıyorum. Zaten bir romanla öykünün, şiirle inceleme kitabının karşılaştırılamayacağı bir gerçek. “İlk 11” bir futbol takımının sahaya çıkan ilk on biri gibi. Hepsi birbirinden değerli ve her zaman belirttiğim gibi bu liste benim okumalarım ile sınırlı. 2024’te 151 kitap okuyabilmişim. Okuduğum sayfa sayısı 42 bin 403. Geçen yıla göre okuduğum kitap ve sayfa sayısında biraz artma var, 2021’de 135 kitap okumuştum. 2024’te okuduğum en kısa kitap Marcel Proust’un Kayıtsız Adam’ı 48 sayfa, en uzun kitap Dostoyevski’nin Karamazof Kardeşler’i 1025 sayfa. Ortalama sayfa sayısı 281.
2024’te okuduğum telif eserlerden seçtiğim ilk 11 şöyle;
Rüya Şiirlerli, Hilmi Yavuz, Everest yay.
Çağdaş Türk şiirinin büyük ustalarından Hilmi Yavuz yeni kitabını şöyle değerlendiriyor; “Bu kitap ağırlıklı olarak metinlerarasılıktan yararlanılmış bir kitaptır. Her şiirde hem Batı’nın hem Doğu’nun geleneksel müktesebatına, geçmişe yapılmış atıflar var. Şiirimin biraz elitist bir şiir olduğunu düşünüyorum. Aslında çok da fazla anlaşılabileceğinden, kaynaklarının ortaya çıkartılacağından, şerh edilebileceğinden de emin değilim doğrusunu söylemek gerekirse…”
Yalnız Evler Soğuk Olur, Selim İleri, Everest yay.
Büyük bir ustanın olgunluk çağı eseri olarak “Yalnız Evler Soğuk Olur” Selim İleri’nin edebi dünyasına derin bir bakış sunan, karakter odaklı ve biçimsel açıdan güçlü bir roman. İleri’nin tarzını ve temalarını seven okuyucular için önemli bir okuma önerisi olduğu kadar, yeni arayışlardaki okurlar için de iyi ve farklı bir okuma deneyimi.
Daktilo Günlük, Hulki Aktunç, Yapı Kredi yay.
Günlükler geniş bir zaman dilimini, 1970-1999 arasını kapsıyor. Hulki Aktunç yirmili yaşlarda bir gençtir artık. Bir iş sahibi olur, evlenir, çoluk çocuğa karışır ama günlük tutma tutkusu hiç eksilmez. Günlük’ü ile daha az başbaşa kalma şansı bulur ama her fırsatta yazmaya devam eder. Evde büyük defterlere, dışarıda cep defterlerine, işyerinde daktiloda kağıtlara yazar günlüğünü.
Sonra Gözler Görür, Hikmet Hükümenoğlu, Can yay.
Türkiye’de yaşanan her şeyin politikayla bir bağı var. Bir aşk ya da kıskançlık cinayeti gibi görünen bir suç da büyük bir oranda siyasi ve iktidar mücadelesi ile ilişkili olabilir. Hikmet Hükümenoğlu “Sonra Gözler Görür”de bu ilişkiler ağımı ilmek ilmek çözüyor. 502 sayfalık hacmine rağmen hızla okunan, tempolu bir macera.
Gülten, Asuman Susam, Livera yay
Çağdaş Türk şiirinin büyük ustalarından Gülten Akın’ı tüm yönleriyle ele almaya çalışan, sadece eserlerinin izinden gitmeyip, ailesiyle, eşiyle, dostuyla, mücadeleleriyle anlatan başarılı bir biyografi çalışması. Ayrıca, şairin bulunduğu siyasi atmosferden etkilenme ve onu etkileme konularında çizilen portre, oldukça doyurucu.
Son Keşifler, Yahya Kemal, İstanbul Fetih Cemiyeti.
“Derlenmemiş Şiir, Makale, Röportaj ve Mektuplar” alt başlığını taşıyor kitap. Mehmet Samsakçı’nın derlediği kitap Banarlı’nın hazırladığı kitaplardan sonra akademisyen ve araştırmacıların gazete ve dergi taramalarıyla ya da koleksiyon ve arşivlerde buldukları eserlerin, belgelerin derlenip kitaplaştırılmış hali. “Son Keşifler” Yahya Kemal’i yeniden keşfetmek, hayatını, sanatını, görüşlerini tartışmak için okunması gereken önemli bir çalışma.
Dalga Boyu, Murat Yalçın, Yapı Kredi yay.
Murat Yalçın’ın yedi yıl aradan sonra çıkan yedinci öykü kitabı Dalga Boyu otuz beş yıllık öykü serüvenini açığa çıkarıyor, diye tanıtılmış kitap. Murat Yalçın bir İstanbul öykücüsü, derin gözlemler yaparak, anılara imgelere savrularak şehirde geziyor. Öykücülüğün sadece anlatmak değil onu kendine has bir dille ifade etmek gerektirdiğininde bilinciyle yazılmış usta işi öyküler.
Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Edebiyatı, Haz. Ahmet Bozkurt, İBB Kültür AŞ yay.
Edebiyat tarihi açısından önemli bir katkı. “100 yıllık edebiyat birikiminin bilançosunu çıkarmayı” hedeflemiş. Edebiyatın “tarihsel, toplumsal, düşünsel dinamiklerden beslenen” bir tür olduğu tespitiyle panoramik, analitik, “yerine göre de dün – bugün çatışkısının izlerini sürmeye çalışan” bir eser ortaya çıkmış.
Yırtıcı Kuşlar Zamanı, Ahmet Ümit, Yapı Kredi yay.
Başkomser Nevzat’ın son macerasında Ahmet Ümit çağdaş polisiyelerin gerçekçi ve eleştirel anlayışının iyi bir örneği olarak günümüz Türkiye’sinin en önemli sorunlarından birine odaklanıyor. Uyuşturucu ticaretini, onların uluslararası faillerini ve devlet içindeki suç ortaklarını ele alırken diğer yandan ailesinin katillerinin peşindeki bir polisin yaşadıklarını odağına alarak öç alma ve adalete inanma/güvenme ikilemi arasında bunalan bir bireyin iç çatışmalarını ustaca yansıtıyor.
Günler Çözüldükçe, .Ömer Erdem, Everest yay.
Günler Çözüldükçe Sezai Karakoç’un şiirini, düşünce dünyasının eserlerini nasıl etkileyip değiştirdiği ya da geliştirdiğini anlamak açısından önemli. Ama aynı zamanda bu büyük şairin yaşam öyküsüne katkılar yapan, kişiliğini, günlük hayatını anlamamızı sağlayan anı parçaları, Ömer Erdem’in deyimiyle anekdotlarla da dolu.
Rölanti Çıkmazı, İsmail Güzelsoy, Everest yay.
İsmail Güzelsoy Akıcı anlatımı, fantastik, büyülü ama olabildiğince gerçekçi dünyası ile her zaman ilgimi çeken bir yazar. “Üç farklı zamanın ama aynı İstanbul’un hikâyesi” olarak tanıtılan Rölanti Çıkmazı’nda kabadayıların hüküm sürdüğü İstanbul’dan, gen aktarımının tartışıldığı İstanbul’a uzanan, gerçek ve gerçek dışının birleştiği çizgide gelişen bir edebiyat eseri vermiş.
