N. G. Çernişevskiy’i özel olarak Karl Marks’ın kendisinin özgürlüğü için kampanya yürütmüş olmasından -ki, Marks’a göre böyle bir deha Çar’ın zindanlarında çürümemeliydi- ve Lenin’i ilk gençlik yıllarından başlamak üzere tüm hayatı boyunca etkilemiş olmasından tanıyoruz.
Yarattığı bu etki kuşkusuz yaşadığı çağının da ilerisinde olan düşünce, estetik ve edebiyat algısından ötürüdür. En verimli zamanlarını korkunç esaret altında geçirdiği ve en önemli eserlerini bu dönemde yazdığı ve efsanevi bir şekilde, parça parça gizli notlar halinde dışarıya ulaştırdığı göz önüne alınacak olursa K. Marks’ın onun özgürlüğünü istemiş olması da anlaşılırdır.
Ülkemiz okurunun Nasıl Yapmalı ile tanıdığı Çernişevskiy’nin Bir Genç Kızın Öyküsü adlı eserini Patika Kitap geçtiğimiz aylarda okurla buluşturdu. Özelde çarpıcı bir arayış, yok oluş ve tekrar varoluş kuşağı olan 90’lar kuşağının elinden düşürmediği bir eser olan Nasıl Yapmalı’nın ardından yazarın bu eserinin “yeni” olmasından ve Nasıl Yapmalı’nın yarattığı etkiden ötürü heyecan yarattığını söylemek gerekmekte.
Devrimsel dönemlerin arayış dönemleri olduğu bilinir ve bu dönemlerin de en yakıcı sorusu Nasıl Yapmalı’dır. Aileyi, bireyi, toplumu, kişiliği, ilişkileri, duyguları bu alt üst dönemlerinde Nasıl Yapmalı, devrimci süreçlerin arayış halindeki bireye sordurduğu temel sorudur. Çernişevskiy’nin bir düşünür ve edebiyatçı olarak bize verdiği bu soru ve yanıtlarının, tamamlanmamışta olsa edebiyatın olanaklarıyla da sorulup yanıtlarının aranabileceğini göstermiş olmasıdır. Edebiyatın teorik, kuramsal yazının dışında böyle toplumsal bir işlevinin de pekâlâ olduğu ve doğru edebiyatın böylesi ciddi meseleleri ışıklandırabileceğini göstermiş olamsıdır. Hem de bunu gayet esetetik ve derinlik bağlamları içerisinde kalarak kaba-kuru söylem ve anlatımlara düşmeyerek yapabiliyor olmasıdır.
Nasıl Yapmalı’da doğrudan “sevgili okur, basiretsiz okur vb” deyişlerle okura seslenen ve onu tartışmanın, romanın, olayın, düşünmenin içine çeken Çernişevskiy Bir Genç Kızın Öyküsünde aynı tarzı göstermeden de olsa devam ettiriyor, Lizaveta Arsenyevna’nın günlükleri ve roman boyunca kullandığı dil okuru heyecanlandıran edilgenlikten kurtarıp heyecanlı bir taraf haline getiren bir içkinliğe sahip.
Barış Zeren kitabın önsözünü yazmış, okuru Nasıl Yapmalı’dan Bir Genç Kızın Öyküsü’ne derinlikli ve anlamlı bir yolculuğa çıkarmış, iyi de yapmış, ellerine sağlık, Çernişevskiy’le okur olarak gönül bağları eskilere dayananlar için nostaljik bir yolculuk, eski bir dostla karşılaşma, eski meselelere yeniden giriş gibi bir önsöz olmuş, Vera Pavlona ve Rahmetov’un insanları Liza ile tanışmaya hazırlar artık.
Patika Kitap Bir Genç Kızın Öyküsü’nü roman etiketi ile sunmuş, bana kalırsa öykü olarak ele alınmalıydı. Geniş zamanlı ve çok katmanlı bir anlatıma sahip olsa da esasta öyküye daha yakın eser, öyküsel geçişler ve anlatımlar Çernişevskiy’nin bir öykücü olarak da ustalığını ortaya koyacak cinsten.
Bir solukta okunup kapatılacak, sonra daha derin bir solukta tekrar ele alınacak bir eser Bir Genç Kızın Öyküsü, kimbilir bazı “eski kurtlar” bu vesile ile Nasıl Yapmalı ile birlikte yeni bir okumaya bile girişmek isteyeceklerdir. Ne de olsa “Yeni İnsan” arayışı, tartışması, oluşumu henüz devam ediyor.
