Fahri Erdinç’in “Destur Ya Sefalet” adlı kitabı Yordam Yayınları etiketiyle 2009 yılında yayımlandı. Dönemin ustalarınca alkışlanan bu öyküleri keşfetmenizi öneriyoruz.
Tanıtım bülteninden
Sabahattin Ali’nin isteklendirmesi ile öyküye yönelen ve ilk öykülerini onun gözetiminde yazan, dönemin ustalarınca alkışlanan, Varlık dergisince düzenlenen ve Orhan Kemal’in birinci olduğu yarışmada ikinci olan bir öykücü Fahri Erdinç. “Öykücülüğümüzde bir aşama olmaya aday” olarak karşılanan bir yetenek. 1945 yılında başlayan bu öykücülük serüveni 1949’da Erdinç’in Türkiye’den kaçmak zorunda kalışıyla kesintiye uğradı. Bu kitap, yazarın 1945-49 yılları arasında, Türkiye’den ayrılmadan önce yazdığı öykülerini kapsıyor. Çoğu eski dergi sayfalarında kalmış bu öyküler, edebiyat araştırmacısı Mehmet Ergün’ün titiz çalışmasıyla bir araya getirilip yayına hazırlandı. Okuyuculara emek duyarlıklı, sıcak, geleneksel öykünün tadını duyumsatacak usta işi örnekler.
Yazar hakkında
1917’de (1 Ocak) Akhisar’da doğdu. Babası, Ankara kökenli Çandıroğulları ailesinden, öğretmen Halil Yaşar’dı. Annesi, Erdinç’i dünyaya getirdikten bir yıl sonra veremden öldü. Sonradan, bu kaybın, anasızlığın bilincine varmak, üvey analı kalabalık bir aile ortamında büyümek, çocukluk uykularının çoğunu alan tütüncülük çilesi ve giderek bir yıl da tenekeci çıraklığı, ilkokul öğrencisi Erdinç’i vaktinden önce olgunlaştırdı ve yaşamı daha yakından tanımasına yol açtı.
1930’da Balıkesir Öğretmen Okuluna girdi. 1936-37 ders- yılında Afyon’un Sandıklı ilçesinin Ürküt köyünde öğretmenli-ğe başladı. Buradaki üç çalışma yılı, mesleksel uğraşların dışında, köyü kasıp kavuran bir gerici hocayla savaşım içinde geçti.
Erdinç, 1938-39 ders yılında baba mesleğini bırakarak, sınavını kazandığı Ankara Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümü’nde öğrenci oldu. Bu bölümde öğretim üyesi olan Sabahattin Ali ile tanıştı. Aynı yıl yazmaya başladığı ilk öykülerinde, onun öğütlerinden çok yararlandı.
Erdinç, Konservatuvardaki katı yönetime ve bazı ayrıcalıklara itirazları yüzünden, biraz da geçim sıkıntılarının zorla-masıyla, öğrenimini bırakmak zorunda kaldı. Yeniden mesleğine döndü. Ama arada yedek subaylığını yaptıktan sonra, 1943’te mesleğinden tamamen ayrıldı. Bir süre yapı yerlerinde (taşeron kâtibi ve puvantör olarak) çalıştı.
Böylece, daha ilk yazı denemelerinde toplumun tabanındaki insanların yazgısını konu edinen Erdinç, onları köyde, kışlada ve kentte, iş yaşamında yakından tanımış oluyor, gözlem ve izlenimlerini arttırıyordu.
1946’da Ankara’da bir yapı yerinden, sınavını kazandığı devlet radyosuna geçti. Temsil kolunda üç yıl çalıştı. Bu arada Şen Olasın Halep Şehri (İstanbul-1945) adlı şiir kitabın-dan sonra Ankara’da “Seçilmiş Hikâyeler Dergisi” (1948, sayı 8) onun öyküleriyle özel sayı çıkardı.
Başkentte ilerici sanatçıların çevresinde görünmesiyle, bazı dergilerde yayınladığı öyküleriyle zama-nın tutucu-gerici çevrelerinin dikkatini çeken Erdinç, 1947’de kendisini devlet başkanına dille hakaret etmiş durumuna düşü-ren bir çatışma yüzünden tutuklandı ve aklanmayla sonuçlanan yargılaması boyunca (birkaç ay) cezaevinde kaldı. Ankara cezaevinde yazgılarını konu edindiği insanların kimilerini daha yakından tanıma fırsatını buldu. Bazı komünistlerle de ilkönce burada ilişki kurdu.
Cezaevinden çıktıktan sonra da Erdinç dirlik bulamadı. Uyumsuz bir aile yaşamı da bunalımını arttırıyordu. Bu bunaltılar içinde bocalarken, 1948’de çok sevdiği Sabahattin Ali’nin Bulgaristan sınırında öldürülmesi Erdinç’i büyük acılara boğdu. Bu acı olay bir yandan da onu esinledi. Kısa bir süre sonra, 1949 Eylül’ünde, Erdinç, iki arkadaşıyla (Ziya Yamaç ve Tuğrul Deliorman) birlikte, gizlice Bulgaristan’a geçti.
Bulgaristan’da Erdinç ve arkadaşlarına politik göçmen olarak sığınma hakkı verildi (1949 Ekim). Böylece, onun, yurt dışında ölümüne kadar sürecek olan göçmenlik dönemi başladı.
Erdinç, dil öğrendiği sürece “Jdanov, 9” üniversal mağazasında veznedar olarak çalıştı (1950-51). Bir yandan Marksist derneğe ve bir yıllık parti gece okuluna devam etti. Türkçe popüler-politik yayımlar redaktörü olarak BKP Yayınevi’nde (1953-58) görev aldı.
1957’de illegal Türkiye Komünist Partisi’nin “Dış-Büro”suyla ilişki kurabildi. Partide aktif çalışmaya katılmak üzere 1958 Mart’ında Bulgaristan’dan ayrıldı. 20 Mart 1958’de TKP üyeliğine alındı.
Böylece başlayan yurtdışı illegal parti çalışması 13 yıl sürdü. 1969’da bir kalp krizi geçiren Erdinç, aktif faaliyetlerden çekilme zorunluğuyla, 1971 yılı başında yeniden Bulgaristan’a dönüp yerleşti. Parti çalışmasına katkısını buradan sürdürmeye başladı.
Erdinç, yazınsal çalışmasına yetecek ölçüde Bulgarca, pratik olarak da Almanca ve Rusça öğrendi. 1965’te Bulgaristan vatandaşı, 1973’te Bulgaristan Yazarlar Birliği üyesi oldu.
Yurt dışına çıkışından 1969’a kadar, yapıtları kendi ülkesinde okura ulaşamadı. 1970’li yıllarda Türkiye’deki dergilerin şiir ve öykülerine yer vermesiyle yeniden okur önüne çıktı. Bu yıllardan ölümüne değin kimi yapıtları kitap olarak da yayınlanma fırsatı buldu. Ama bu girişimler süreklilik göstermediği gibi, son yirmi yılda yine kesintiye uğradı.
Fahri Erdinç, 1986’da (11 Kasım) Sofya’da öldü.
Başlıca yapıtları: Şen Olasın Halep Şehri (şiir, 1945), İşte Böyle (şiir, 1956), Akrepler (öykü, 1952), Âsi (öykü, 1955), Memleketimi Anlatıyorum (öykü, 1960), Diriler Mezarlığı (öykü, 1964), Canlı Barikat (öykü, 1973), Alinin Biri (roman, 1958), Acı Lokma (roman, 1961), Kore Nire (roman, 1966), Kardeş Evi (roman, 1979), Göç (piyes, 1952), Türkiye’de Çocuklar (inceleme, 1951), Kalkın Nâzım’a Gidelim (anı, 1987).
edebiyathaber.net (9 Kasım 2021)
