Diane Cook’un romanı ‘Yeni Yaban’ güçlü bir metin. Okuruna hatırlatmaları olan, çok yönlü okumalara izin veren, daha da güzeli bunları müthiş bir macera içinde sunan bir roman. Günü, gelecek perspektifinden okumak isteyen herkesin hayatına önemli dipnotlar düşebilecek derinlikte.

Hızla gelişen teknoloji ile birlikte değişen yaşamlarımız uzun süre bir şeyi ıskaladı; doğayı. Yeni fakat çok da bilinçli olmayan uyanışlarla doğanın ne denli hayati olduğunu anlamaya başlıyoruz ama yine de kritik seviyeye çok yaklaşmış bulunmaktayız. Her şey için çok geç, denebilecek zamanlar çok uzakta olmayabilir. 

Bir yandan gelişen teknolojinin getirdiği nimetler, diğer yandan tükenmeye yüz tutmuş doğanın hayatımızdan götürdükleri insanlığı bu bağlamda bir ikileme sürüklüyor. İnsanlığın dert edindiği her şeyi kendisine dert edinmeyi görev bilmiş edebiyat da yeni verimlerinde bu ikilem üzerinde çokça duruyor. İnsansı robotların evlerimize kadar konuk olduğu romanlar okuduğumuz gibi bu yeni dönemde, bunun tam tersi bir tabloda, yani hoyrat teknoloji kullanımı ile doğanın yok edildiği bir evrende geçen distopik romanlar da okuyoruz. Onlardan biri de yakın zaman önce okur karşısına çıkan ‘Yeni Yaban’. Amerikalı yazar Diane Cook’un kaleminden çıkan roman, belirsiz bir gelecekte geçen fakat doğayı böyle hoyrat kullanmaya devam ettiğimiz takdirde o belirsiz tarihin yakınlaşacağı bir zamanda, yaban hayatın kollarında yaşayan bir grup insanın hikâyesini anlatıyor.

‘Yeni Yaban’da Cook’un yarattığı dünya daha ilk sayfadan okuru kendine çekiyor. Mevcut bütün yeraltı ve yerüstü kaynaklarını tüketen, kalan birkaç ağacın koruma altına alındığı bir “Şehir” tasavvuru var örnekse. Bu Şehir’in ise insanlara faydadan çok zararı vardır elbette. Pek çok insan sağlığını kaybetmiş, acil vakalar sıradanlaşmıştır. Böyle bir dünyada birkaç bilim insanının başlattığı proje olan yaban hayata geri dönüş ise çok kısıtlı sayıda insanlar ve inanılmaz bir denetimle gerçekleştirilmektedir. Romanın kahramanlarından Agnes de hava kirliliği yüzünden sağlığını kaybeden birçok çocuktan biridir. Fakat üvey babasının bu yaban hayat projesini başlatanlardan biri olması nedeniyle, bir şekilde ailesiyle birlikte bu dünyanın içinde büyümeye başlamıştır. Biz romanın sayfalarını çevirdikçe Agnes bir adım daha büyüyecek, yaban hayat ve tüm acımasızlığı Agnes merkezli olarak gözler önüne serilecektir. Yeni Yaban Eyaleti’nin bu ilk insan topluluğu üzerinden Cook’un vermek istediği ise doğayı ıskalayarak yaşarsak nasıl bir dünyaya gebe kalabileceğimizin yanında, bu doğa içinde kaldığımızda insan ilişkilerinin nasıl bir düzende ilerleyebileceğini tüm gerilimleri ve sertliğiyle gözler önüne sermek.

Gerçekten de roman sayfalar ilerledikçe ölümlere dahi ağlanmayan ancak cesetle birlikte kaybolan bir halata üzülmenin ne demek olduğunu okura gösteren “vahşi” bir dünyaya evriliyor bir noktadan sonra. O noktaya gelene kadarki süreç ise Cook’un altını kalın çizgilerle çizmek istediği mesajların yaban hayatı kahramanları ve başlarına gelenler üzerinden kurulan bir roman evreni oluyor.

Cook’un romanını başarılı bir macera hikâyesi olarak okumak mümkün. Yabanın ortasında kalakalmış bir grup insanın içlerindeki iktidar mücadelesinin yanında, vahşi yaşamın da tüm zor şartlarından da kurtulma mücadelesinin hikâyesi ‘Yeni Yaban’, evet ama bundan çok daha fazlasını satır aralarından yakalamak mümkün. Her şeyden önce bir çağ eleştirisi bu bağlamdan bakıldığında elimizdeki roman. Çağın getirirlerini hesaplarken götürülerini de görmemizi istiyor Cook. Öte yandan gerçekçi bir distopya olarak okumak da mümkün ‘Yeni Yaban’ı. Agnes özelinden baktığımızda bir büyüme hikâyesi olarak okuyabiliriz Cook’un romanını. Yine bu bağlamdan ilişkilerin sınandığı güçlü bir anne-kız hikâyesi ‘Yeni Yaban’.

Her ne yönüyle ele alınırsa alınsın güçlü bir metinle karşı karşıyayız. Okuruna hatırlatmaları olan, çok yönlü okumalar izin veren, daha da güzeli bunları müthiş bir macera içinde sunan bir roman ‘Yeni Yaban’. Günü, gelecek perspektifinden okumak isteyen herkesin hayatına önemli dipnotlar düşebilecek derinlikte üstelik.

Kaynak: Yeni Yaban / Diana Cook / Çeviren: Özlem Yüksel / Yapı Kredi Yayınları / 358 s.

edebiyathaber.net (13 Mayıs 2022)