Bilindiği üzere ateş, hava, su ve toprak erken dönem felsefelerine esin kaynağıydı. Hayaller, açık düşüncelerden ve hatta bilinçli imgelerden bile daha fazla bu dört elemente tabii oldu. Ve böylece bu temel elementler felsefi mizaç işaretleri haline geldiler. Gaston Bachelard da Su ve Düşler adlı çalışmasında bu dört elementten biri olan suyun tözsel imgelerini inceliyor.
Bachelard’a göre su, bir geçiş elementidir ve ateşle toprak arasındaki temel ontolojik başkalaşımdır. Daha sade, daha yalın, daha dişil, daha tekdüze… İnsanı tanımanın en iyi yolunun okumak, yazdıklarını değerlendirmek olduğu şüphe götürmez bir gerçek. Bachelard da bunun altını sıklıkla çizen önemli bir filozof ve bu bilinçle de insanı en iyi biçimde tanımak için yine insanın yazdıklarını değerlendiriyor. Bunu şiirsel imgelerin tözünü ve formlarını, temel maddelere uygunluğunu belirtme amacıyla yapıyor. Edebi-estetik bir deneme olan Su ve Düşler’de hayata sonsuzca bir gelişim sağlayan suyun; edebiyatta, şiirde, sanatta ve mitolojideki yansımalarını inceliyor.
Şiirsel bir yaratıcılığın bütünlüklü bir felsefi çalışması için iki tür imgelemi ayırt edebiliriz: biçimsel imgelem ve maddi imgelem. Bunlardan biri formel nedene hayat verir diğeri ise maddi nedene. Bachelard, Su ve Düşler adlı çalışmasında dikkatleri maddi kuvvetlerin içsel imgelemine vermek istiyor. Kısaca, hayal eden gücün tam köküne inmek.
Bachelard, kitabını sekiz bölüme ayırmış. İlk bölümün ismi: Berrak sular, ilkbahar suları ve akan sular. Bu bölümde su imgesinin sıradanlığını tartışıyor ve suyun şiirde ne tür bir düzen oluşturduğu sorusunun peşine düşüyor. Edgar Allan Poe’nun meta-poetikasının incelendiği derin sular-durgun sular-ölü sular adlı ikinci bölümde ise elemente, tözsel suya, tözünde hayal edilen suya erişiliyor. Poe’nun metinlerinde, yazarın edebi tercihlerini yakından tanıyan okurun da kolayca tahmin edebileceği üzere, “karanlık sular” imgesi çözümleniyor. Kitap daha sonra; Kharon Kompleski ve Ophelia Kompleksi’nin anlatıldığı üçüncü bölüm, Birleşik Sular adlı dördüncü bölüm, Anne suyu ve Dişil su adlı beşinci bölüm, Saflık ve Saflaşma adlı altıncı bölüm, Tatlı Suyun Üstünlüğü adlı yedinci bölüm, Şiddetli Su adlı sekizinci bölüm şeklinde ilerliyor. Ve Bachelard kapsamlı bir sonuç bölümüyle kitabı noktalıyor.
Neticede, Gaston Bachelard bilim tarihi ve felsefesi, epistemoloji, poetika ve metafizik alanlarında çalışmalar yürüten, M. Foucault, L. Althusser, T. Samuel Kuhn, Jean-Paul Sartre, D. Lecourt, J. Derrida, P. Bourdieu ve B. Latour’un da aralarında bulunduğu birçok filozof ve düşünürü etkileyen önemli bir isim. Ayrıca, kendisinin ardından da Bachelard temel alınarak su imgesinin incelendiği pek çok çalışma mevcut. Şiirsel bir gerçeklik olan suyun tözsel imgelerinin incelendiği Bachelard’ın Su ve Düşler eseri Ketebe Yayınları etiketi ve Zeynep Bengü çevirisi ile raflarda.
Derenin sesli harflerinin şarkısını söylemek isteyen herkese keyifli okumalar.
edebiyathaber.net (24 Mart 2023)
