Besteci David Tudor tarafından tasarlanan ve John Driscoll ile Phil Edelstein (Composers Inside Electronics, Inc.) tarafından gerçekleştirilen Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) başlıklı etkileşime açık yapıt, Arter’in performans salonlarından Karbon’da sergileniyor. Bu kendi kendini icra eden ses yerleştirmesinde kullanılan şamandıra, plastik fıçı, bakır kova, saksı ve raket gibi çeşitli gündelik kullanım nesneleri havada asılı şekilde mekâna yayılıyor. Farklı biçimlerde müdahale edilip birleştirilmiş bu nesneler önceden kaydedilmiş ses dosyalarından gelen sinyallerle titreşiyor, yağmur ormanlarının doğal seslerini hatırlatan bir ses ortamı meydana getiriyorlar. “Sesli Dizi” serisinin Arter Kurucu Direktörü Melih Fereli’nin küratörlüğündeki dördüncü sergisi olarak izleyiciyle buluşan Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) için son ziyaret günü 6 Şubat 2022.

Yağmur Ormanı serisinin doğuşu, koreograf Merce Cunningham’ın 1968 yılında benzer isimli dans gösterisi için David Tudor’dan bir müzik parçası sipariş etmesine dayanıyor. John Driscoll ve Phil Edelstein (Composers Inside Electronics, Inc.) tarafından geliştirilen Yağmur Ormanı V varyasyonları, kendi kendini icra eden ses yerleştirmeleri olarak işliyor. Arter’in Karbon adlı performans salonunda ilk kez izleyici karşısına çıkan Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) bu özelliğiyle üçüncü varyasyonun dünya prömiyeri olma niteliğini taşıyor.

Bu etkileşimli yerleştirmede büyük şamandıralar, plastik fıçılar, bakır bir kazan, bir saksı ve bir badminton raketi gibi 20 buluntu ve yapılandırılmış nesne havada asılı şekilde mekâna yayılırken, önceden kaydedilmiş ses dosyalarından gelen sinyallerle titreşerek bir ses ortamı meydana getiriyor. Şekline, boyutuna, malzemesine ve o anda dönüştürdüğü sinyallere göre her seferinde farklı bir ses veren hoparlörler olarak da işlev gören bu buluntu nesneler, izleyicilerin dokunmasına ve kulaklarını dayayarak keşfetmesine olanak tanıyan etkileşime açık bir yapıt oluşturuyor.

6 Şubat 2022 tarihine kadar Karbon’da deneyimlenebilen Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) başlıklı etkileşime açık yapıt, yeni üretimlere de ilham olmaya devam ediyor. Arter’in 25-27 Şubat 2022 tarihlerinde çevrimiçi olarak gerçekleştireceği Yeni ve En Yeni Müzik Festivali’nin üçüncü edisyonu kapsamında gösterilecek bir film, yapıtın etkileşimli ses evreninden yola çıkacak. Merce Cunningham’ın 50 Looks adlı koreografisinin Arter ve İBB Şehir Tiyatroları Çağdaş Gösteri Sanatları Merkezi (ÇGSM) işbirliğiyle yeniden yorumu niteliğindeki Cunningham in Dialogue with Tudor: 50 Looks in the Rainforest adlı performansın yönetmenliğini İBB Şehir Tiyatroları rejisörlerinden Emre Koyuncuoğlu üstlenecek.

YAPITA YAKINDAN BİR BAKIŞ SUNAN KİTAP, ARTER KİTABEVİ’NDE

Her kitapta Arter Koleksiyonu’nda yer alan tek bir esere odaklanan Arter Yakın Plan dizisi, çağdaş sanat tarihinde önemli bir dönüm noktası olan ve 2018 yılında koleksiyona katılan Yağmur Ormanı V (varyasyon 3)isimli etkileşimli yerleştirmeye derinlemesine bir bakış sunuyor.

Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki cilt hâlinde yayımlanan ve yerleştirmenin Arter’in Karbon adlı performans salonundaki gösterimiyle de bağ kuran yayın, Arter Kurucu Direktörü ve bu serginin küratörü Melih Fereli’nin John Driscoll ve Phil Edelstein ile gerçekleştirdiği söyleşi aracılığıyla Yağmur Ormanı’nın evrimine, çevresinde gelişen işbirliklerine, CIE’nin (Composers Inside Electronics, Inc.) sosyal ritüellerine, eserin Arter’deki kurulum sürecine ve gelecek girişimler için atılan tohumlara ışık tutuyor. Serginin Arter’deki serüvenini Orhan Cem Çetin’in çektiği fotoğraflarla sunan, tasarımını Esen Karol’un, Türkçeye çevirileri Özgür Gökmen’in üstlendiği yayın, okurları Yağmur Ormanı evreninde tarihsel bir gezinti vadeden arşiv fotoğraflarıyla da bir araya getiriyor.

Yağmur Ormanı V (varyasyon 3)  başlıklı kitap, Arter Kitabevi’nden satın alınabilir veya [email protected] e-posta adresi üzerinden sipariş edilebilir; Arter Kütüphanesi’nde kitabın sayfaları karıştırılabilir.

Arter’in güncel programlarına ilişkin daha detaylı bilgiye www.arter.org.tr adresinden erişilebiliyor. Arter Pazartesi hariç her gün açık. Kurumsal Sponsor Tüpraş’ın değerli desteğiyle, tüm sergilere giriş 24 yaş altı izleyiciler için her gün; Perşembe günleri ise her yaştan izleyici için ücretsiz. Arter Beraber üyeleri ise sergileri yıl boyunca ücretsiz ziyaret etmenin yanı sıra farklı ayrıcalıklardan faydalanıyor. Arter binasının Kütüphane, Kitabevi, Bistro by Divan, arka bahçe alanlarına ve Galeri 0’da yer alan sergiye giriş için bilet gerekmiyor. Ulaşım Sponsorları Ford Otosan ve Otokar’ın desteği sayesinde Taksim’den ve Tepebaşı’ndan ücretsiz servis araçlarıyla Arter’e ulaşılabiliyor.

DAVID TUDOR (1926–1996) HAKKINDA

Elektronik müziğin ve ses yerleştirmelerinin öncü sanatçılarından olan David Tudor, besteci John Cage’le yakın çalıştı ve Cage’in rastlantıya dayalı bestecilik pratiği Tudor’ın erken dönem performans pratiği üzerinde büyük etki bıraktı. Bir köşetaşı olan 4′33″ dahil Cage’in piyano için yaptığı çok sayıda bestenin ilk icracısı oldu. 1950’lerde ve 1960’ların başlarında North Carolina’daki Black Mountain College’da ders verdi, icracı olarak Merce Cunningham Dans Kumpanyası’yla sık sık birlikte çalıştı ve zamanla kumpanyanın müzik direktörü oldu. 1966’daki ünlü Experiments in Art and Technology etkinliği 9 Evenings of Theatre and Engineering’e katılan Tudor sesin canlı elektronik dönüşümü ile deneyler yapan ilk bestecilerdendir. Bestelerinin çoğunda özel üretilmiş modüler elektronik enstrümanlar kullanmasıyla müzik teknolojisindeki sonik gelişmelere öncülük etti. Andy Warhol, Jasper Johns ve Pauline Oliveros gibi koreograf, tiyatrocu ve sanatçılarla yakın çalışan Tudor’ın pratiğinde işbirliğinin önemli bir yeri vardır. Günümüzde David Tudor’ın besteleri ve kayıtları dahil bütün arşivi Los Angeles’daki The Getty Research Institute’da, elektronik enstrüman koleksiyonu ise Middletown Connecticut’daki Wesleyan World Instrument Collection’da [Wesleyan Dünya Enstrüman Koleksiyonu] bulunuyor.

COMPOSERS INSIDE ELECTRONICS, INC. (CIE) HAKKINDA

(1973’ten bu yana devam ediyor)

Etkileşimli ses yerleştirmeleri, besteleri ve işbirliğine dayalı canlı performanslara odaklı çalışan bir grup besteci, icracı ve sanatçılardan oluşur. CIE, Inc. David Tudor’ın 1973’te gerçekleştirdiği bir atölyeden doğmuştur; kurucu üyeleri Paul DeMarinis, John Driscoll, Phil Edelstein, Linda Fisher, Ralph Jones, Martin Kalve ve Bill Viola’dır. Grup, aralarında Tudor’ın Yağmur Ormanı IV projesinin de yer aldığı performanslar, yerleştirmeler ve üyelerin yapıtlarının gerçekleştirildiği işbirlikleriyle tanınır. Son dönemde gruba dahil olan sanatçılar arasında Tom Hamilton, Michael Johnsen, Ron Kuivila, Cecilia Lopez, Paula Matthusen, You Nakai, Ed Potokar, Matt Rogalsky ve Margaret Anne Schedel bulunmaktadır. Yakın tarihli performansları The Kitchen (2018), Ballet de Lorraine ve Lyon Opera Ballet’de gerçekleşmiştir ve Tudor’ın müziğinin Merce Cunningham koreografisiyle Stephen Petronio Kumpanyası tarafından icrasını içerir. Diğer projeleri arasında John Driscoll ile Phil Edelstein’in ses yerleştirmeleri Cluster Fields (2018) ve Tudor’ın Pepsi Pavyonu işlerinin uyarlamaları bulunur.

JOHN DRISCOLL HAKKINDA

Besteci, ses sanatı üreticisi ve CIE, Inc.’in kurucu üyelerindendir. Çalışmaları robotik dönen ses yükseltici enstrümanlara, özel mimari mekânlar için bestelere, ses yerleştirmelerine ve dans için müziğe odaklanır. Yakın dönem çalışmaları Fridman Gallery’de, Varşova’daki Museum of Modern Art’ta, Salzburg’daki Museum der Moderne’de, Lyon Bienali’nde ve Subtropics Festivali’nde (Miami) yer almıştır. Dönen küçük robotik hoparlörlerin kümelenmesinden oluşan yeni bir yerleştirme üzerinde çalışmalarını sürdürmektedir.

PHIL EDELSTEIN HAKKINDA

New Yorklu bir ses sanatı üreticisi ve CIE, Inc.’in kurucu üyelerindendir. John Driscoll ile birlikte Yağmur Ormanı V varyasyonları üzerine süren çalışmalarıyla projenin yeni kuşaklara geçmesini sağlamaktadır. Diğer yakın dönem projeleri arasında The Kitchen’daki CIE, Inc. performansları ve bir dans kumpanyası olan Stephen Petronio Kumpanyası için Bloodlines projesi kapsamında Merce Cunningham koreografisine dayanan genelde Tudor yapıtlarından oluşan repertuar ve Lyon Opera Ballet yer alır. Son dönemde John Driscoll ile birlikte Cluster Fields başlıklı yeni bir yerleştirme üzerinde çalışmaktadır.

MELİH FERELİ HAKKINDA

İstanbul Erkek Lisesi, Waynesboro Lisesi (Pennsylvania), Robert Kolej Yüksek (lisans) ve Virginia Tech üniversitesinde (yüksek lisans) eğitimini tamamlayan Melih Fereli, 1973–1985 yılları arasında Lucas Industries şirketinde çalıştı. Londra Philharmonia Korosu’nda tenor korist sanatçılığının yanı sıra yönetim kurulu üyeliği (1985–1992) yaptıktan sonra 1993’te İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın (İKSV) genel müdürlüğünü üstlendi ve 2001 yılına kadar bu görevini sürdürdü. 2005 yılında VKV kültür-sanat danışmanı olan Fereli, 2010’dan bu yana Arter’in Kurucu Direktörü ve yönetim kurulu üyesidir. Fereli, ayrıca İstanbul Teknik Üniversitesi Dr. Erol Üçer Müzik İleri Araştırmalar Merkezi’nde (MİAM) öğretim üyeliği görevine devam etmektedir.

edebiyathaber.net (18 Ocak 2022)