Biçim mucidi Georges Perec’in iki başyapıtı daha Everest’te

Georges Perec’in Hatırlıyorum ve Yaşam Kullanma Kılavuzu adlı kitapları Everest Yayınları etiketiyle yayımlandı.

Tanıtım bülteninden

Oyunbaz edebiyattan, cinaslardan, kelime oyunlarından, edebi bulmaca çözmekten hoşlananları; Fransız edebiyatına ve kültürüne ilgi duyanları sevindirecek bir haber: Georges Perec’in gündelik hayattan Paris sokaklarına, aile hatıralarından okul yıllarına, popüler kültürden sinema ve edebiyata uzanan anıları Hatırlıyorum ve içindeki sayısız oyunla edebiyatta çığır açan başyapıtı Yaşam Kullanma Kılavuzu, Everest editörlüğünde raflara dönüyor.

Kendi kuşağının en büyük biçim mucidi olarak anılan Perec’i edebiyat tarihinin en özgün yazarları arasına yazdıran bu iki eser ile, yazarın kendine has yazım formüllerini görmek ve sıra dışı evrenine konuk olmak mümkün.

Gündelik hayat fragmanlarından bir bulmaca: Hatırlıyorum

Perec’in 1973-1977 yılları arasında kaleme aldığı serisinden bir seçki sunan Hatırlıyorum, Perec külliyatının nadide bir örneği.

Her kitabında olduğu gibi 37 ve katları sayıları gördüğümüz bu “düz hatıra kitabı”, madde listesi gibi görünmesine karşın bazı “şifreleri” takip ederek bambaşka anlamlar çıkarabildiğimiz bir serüvene dönüşüyor.
Hiçbir kitabının bir diğerine benzemediğini, bunun üzerinde özellikle çalıştığını söyleyen Perec, yazarken kendine bazı kurallar koyuyor ve her kitabını bu kısıtlamalara göre yazıyor.
1’den 480’e numaralandırılmış bu anıların büyük bir bölümü 1946-1961 yılları arasını kapsıyor. Kitapta bahsi geçen pek çok şeyin o döneme özgü olduğunu gören matematik profesörü Roland Brasseur’ün bu kitapta adı geçen şeyler, kişiler ve yerler için bir sözlüğü bulunuyor: Hatırlıyorum’u Daha İyi Hatırlıyorum.

“Bu “hatırlıyorum”lar tam olarak anı, özellikle de kişisel anı değiller; onlar günlük hayattan küçük parçalar, filanca yılda aynı yaştaki tüm insanların gördüğü, yaşadığı, paylaştığı ve sonra kaybolan, unutulan şeyler; ezberlemeye değmeyen, tarihe geçmeyi, devlet adamlarının, dağcıların, kutsal canavarların anılarında yer almayı hak etmeyen şeyler.

Ama kimi zaman, birkaç yıl sonra, bozulmamış ve ufacık halde, tesadüfen ya da bir akşam arkadaş arasında onları aradığımız için geri dönerler; okulda öğrendiğimiz bir şey olabilirler, bir şampiyon, bir şarkıcı ya da çığır açan bir yıldız adayı, herkesin ağzında dolanın bir melodi, bir soygun ya da günlük gazetelerin manşetine çıkan bir felaket, çok satan bir kitap, bir skandal, bir slogan, bir alışkanlık, bir ifade, bir giysi ya da onu giyme biçimi, bir el hareketi ya da daha değersiz, önemsiz, tamamen banal, mucizevi bir şekilde önemsizliğinden koparılmış, bir an geri kazanılmış, birkaç saniye için hissedilemeyen küçük bir nostalji uyandırmış şeyler.”

Türlere sığmayan bir başyapıt: Yaşam Kullanma Kılavuzu

Perec’in biçimsel kısıtlamaları ve matematiksel modelleri kullanmadaki ustalığının sonucu olan Yaşam Kullanma Kılavuzu, istediğiniz bölümden başlayarak istediğiniz sırayla okuyabileceğiniz, her okunduğunda başka yönlerini keşfedeceğiniz, yenilikçi ve bir o kadar da sonsuz bir roman.

Alt başlığı “Romanlar” olan Yaşam Kullanma Kılavuzu, puzzle sanatına adanmış bir başyapıt olmanın dışında 99 bölüm, 2 bine yakın karakter ve içindeki sayısız oyunla edebiyatta çığır açmış bir eser.

Georges Perec, on yılda yazdığı bu dahiyane romanda, Simon-Crubellier Sokağı No: 11’deki bir apartmanı ve sakinlerinin birbirine geçmiş yaşamlarını detaylı mikrokozmos olarak okura sunuyor ve yarattığı evreni sayfalara incelikle nakşediyor.
Bulmacalar, bilmeceler ve oyunlarla dolu kitapları ile tanınan yazarın Şeyler romanının yayımlanmasından sonra Fransız edebiyat grubu Oulipo’ya katılmasının etkisi bu eserinde derinden hissediliyor.
Yaşam Kullanma Kılavuzu’nun Médicis Ödülü’nü kazandığı 1978’te Perec, CNRS’teki işini bırakarak tüm zamanını yazmaya adadı.

Puzzle meraklısı milyarder Percival Bartlebooth, Serge Valène’den on sene boyunca resim dersi aldıktan sonra yirmi yıl dünyayı gezip farklı yerlerde suluboya tablolar yapar. Aynı binada yaşayan ortağı Gaspard Wincker’e bu tabloları puzzle’a dönüştürmesi için yollayan Bartlebooth, yaşamının son yirmi senesini bu puzzle’ları çözmeye ve ardından da resmedildikleri yerlere gönderip yok edilmelerine adar…

Georges Perec (1936-1982)

Kendi kuşağının en büyük biçim mucidi olarak anılan Perec, 7 Mart 1936’da Paris’te, Polonyalı bir Yahudi ailenin çocuğu olarak doğdu. Babası Icek Peretz 1940’ta gönüllü olarak gittiği cephede öldü, annesi Cyrla Szulewicz ise 1943’te Auschwitz toplama kampına gönderildi ve kendisinden bir daha haber alınamadı. Bir süre yetimhanelerde yaşayan Perec savaştan sonra halası tarafından evlat edinildi. Yaşadığı iki büyük kayıp yaşamında ve yapıtında belirleyici oldu; henüz 13 yaşındayken Françoise Dolto’dan psikoterapi aldı. 1954’te başladığı tarih öğrenimini aynı yıl yarıda bıraktı. 1960’ta Paulette Pétras’la evlendi; çift bir süre Tunus’ta yaşadı; 1969’da ayrılıp 1980’de boşanmalarına rağmen ömür boyu arkadaş kaldılar. 1962’de CNRS’in Nörofizyoloji bölümünde arşiv görevlisi olarak çalışmaya başladı. Yazıları Cause, Clarté, La Nouvelle Critique,Les Lettres Nouvelles, N.R.F., Partisans gibi edebi ve komünist dergilerde yayımlandı. 29 yaşındayken yayımladığı ilk romanı Les Choses ile 1965 Renaudot Ödülü’nü kazandı. 1967’de, edebiyat için yeni formlar arayan Ouvroir de Littérature Potentielle’e (Potansiyel Edebiyat İşliği) katıldı. Kısaca Oulipo olarak bilinen, üyeleri arasında Raymond Queneau ve İtalo Calvino’nun da yer aldığı grubunun Perec’in yazıları üzerinde derin bir etkisi oldu. E harfini kullanmadan kaleme aldığı Kayboluş (1973), Karanlık Dükkân (1973), W ya da Bir Çocukluk Hatırası (1975), Kış Yolculuğu (1979) adlı kitapları yayımlandı. Yaklaşık on yılda yazdığı Yaşam Kullanma Kılavuzu ile 1978 Médicis Ödülü’nü kazandı. Aynı yıl CNRS’teki işini bıraktı tüm zamanını yazmaya adadı. Ömrünün son yıllarını sinemacı Catherine Binet ile geçirdi ve onun Les Jeux de la comtesse Dolingen de Gratz (1981) filmine katkı sundu. Radyoda “Ölmeden Önce Yapılacak 37 Şey” listesini anlattıktan birkaç ay sonra, 3 Mart 1982’de, 53 Jours [53 Gün] adını verdiği polisiye romanın 11. bölümünü yazarken akciğer kanserinden öldü. Külleri Père-Lachaise Mezarlığı’na defnedildi.

Everest Yayınları’ndan çıkan diğer kitapları:
Olağan-İçi (2009)
Mekân Feşmekân (2017)
Kış Yolculuğu ve Peşindeki Öyküler (2021)