Arter’in “Sesli Dizi” serisi kapsamında Melih Fereli küratörlüğünde gerçekleştirdiği beşinci sergisi, kurumun Bill Fontana’ya özel sipariş ettiği İo’nun Yeni Sesi isimli çok kanallı ses/video yerleştirmesini Karbon’da izleyiciyle buluşturuyor. Arter Yayınları’nın “Yakın Plan” başlıklı yayın dizisi çerçevesinde raflarda yerini alan ve sergiyle aynı başlığı taşıyan kitap ise, esere ve serginin ortaya çıkış serüvenine derinlemesine bir bakış sunuyor.
Her kitapta Arter Koleksiyonu’nda yer alan tek bir esere odaklanan Arter Yakın Plan dizisi, Sarkis: Çaylak Sokak, David Tudor ve Composers Inside Electronics, Inc. (John Driscoll ve Phil Edelstein): Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) ve Canan Tolon: Hasar’ın ardından Bill Fontana: İo’nun Yeni Sesi ile devam ediyor.
Dizinin bu dördüncü kitabı, kırk yılı aşkın bir süreyi kapsayan sanatsal üretimi boyunca gündelik hayatımızı çevreleyen gizli müziğin inceliklerini açığa çıkaran Bill Fontana’nın, dünya prömiyerini Arter’de yapan çok kanallı ses ve video yerleştirmesi İo’nun Yeni Sesi’ne derinlemesine bir bakış sunuyor. İo’nun Yeni Sesi sanatçının, İstanbul Boğazı’nın çeşitli noktalarında, ayrıca Bizans döneminden kalan Şerefiye (Theodosius) Sarnıcı ve Yerebatan (Bazilika) Sarnıcı’nda gerçekleştirdiği kayıtları temel alıyor. Serginin yapımı ve yapıtın Arter Koleksiyonu’na dahil edilmesi süreciyle ilgili finansman ihtiyacının tümünü karşılayan Grundig’in değerli katkılarıyla izleyiciyle buluşan İo’nun Yeni Sesi, sanatçının Türkiye’deki ilk kişisel sergisi olmasının yanı sıra Fontana’nın Acoustical Visions [Akustik Görüntüler] isimli serisine de eşsiz bir ekleme özelliği taşıyor.
Yerleştirmenin Arter’in Karbon adlı performans salonundaki gösterimiyle (10/03/2022–04/12/2022) de bağ kuran yayın, Arter’in Kurucu Direktörü ve serginin küratörü Melih Fereli’nin Bill Fontana ile gerçekleştirdiği kapsamlı söyleşi aracılığıyla serginin ortaya çıkış serüvenine ışık tutuyor. İo’nun Yeni Sesi’ne eşlik eden yayında, Arter ekibinin eserin araştırma ve üretim süreçlerinde çektiği kareler ve Orhan Cem Çetin’in yerleştirme fotoğrafları yer alıyor. Tasarımını Esen Karol’un üstlendiği kitap, Boğaz’ın gizemli “hafızası” ile iki Bizans sarnıcından gelen zengin karşılığın birleşmesine bir saygı duruşu niteliğinde.
Grundig’in finansman desteğiyle gerçekleştirilen Bill Fontana: İo’nun Yeni Sesi başlıklı kitap, Arter Kitabevi’nden satın alınabilir veya [email protected] e-posta adresi üzerinden sipariş edilebilir; Pazartesi hariç her gün ücretsiz ziyaret edilebilen Arter Kütüphanesi’nde kitabın sayfaları karıştırılabilir.
İO’NUN YENİ SESİ, KARBON’DA SERGİLENİYOR
İo’nun Yeni Sesi için Bill Fontana’nın 8 kanallı dijital kayıt cihazı, akustik mikrofonlar, hidrofonlar ve ivmeölçerlerden oluşan taşınabilir kayıt stüdyosu aracılığıyla İstanbul’da topladığı ses verilerinin “yeniden konumlandırılması”, bu seslerin gece hoparlörlerle Yerebatan Sarnıcı’nda yayınlanması yoluyla gerçekleştirildi. Böylece yapının devasa boşluğundan/kubbelerinden inanılmaz bir karşılık, çok çeşitli yankılar elde edilerek sanatçının “yeni(den) ses(lendirme)” adını verdiği bir yöntemle nihai kompozisyon olarak kaydedildi.
İo’nun Yeni Sesi, Arter’in performans salonlarından Karbon’un gelişmiş teknik altyapısı sayesinde ziyaretçilerin zaman ve mekân algısını kuşatarak Boğaz’daki ve Şerefiye Sarnıcı’ndaki kayıtlara dayanılarak gerçekleştirilmiş işitsel ve görsel kompozisyonlardan oluşan duyumsal ve dinamik bir dünya yaratıyor. Ziyaretçiler Karbon’a girer girmez karşı duvarda Şerefiye Sarnıcı’ndan görsellerin yer aldığı çok büyük bir projeksiyon perdesine doğru yönlendiriliyor. Serginin bu katmanında görselliğe ilâveten, Fontana’nın Şerefiye Sarnıcı’nda yaptığı ambisonik ses kayıtları bu duvara yakın konumlanan sekiz hoparlörlük bir matris üzerinden duyuluyor. Karbon’un mîmârisine mükemmel şekilde uyarlanmış “patlamış bir küpü” andıran perdeler üzerinde sunulan imajlar ve mekânla bütünleşmiş ses çeşitliliği ise, sanatçının farklı yerlerden elde ettiği verileri hem ses hem de görüntü bağlamında araştırılmaya değer son derece büyüleyici bir mecra olan su aracılığıyla bir araya getiriyor.
Arter’in güncel programlarına ilişkin daha detaylı bilgiye www.arter.org.tr adresinden erişilebilir. Arter Pazartesi hariç her gün açık. Kurumsal Sponsor Tüpraş’ın değerli desteğiyle, tüm sergilere giriş 24 yaş altı izleyiciler için her gün; Perşembe günleri ise her yaştan izleyici için ücretsiz. Arter Beraber üyeleri ise sergileri yıl boyunca ücretsiz ziyaret etmenin yanı sıra farklı ayrıcalıklardan faydalanıyor. Arter binasının Kütüphane, Kitabevi, Bistro by Divan, arka bahçe alanlarına ve Galeri 0’da yer alan sergiye giriş için bilet gerekmiyor. Ulaşım Sponsorları Ford Otosan ve Otokar’ın desteği sayesinde Taksim’den ve Tepebaşı’ndan ücretsiz servis araçlarıyla Arter’e ulaşılabiliyor.
Bilgi için: arter.org.tr
Adres: Irmak Cad. No: 13 Dolapdere Beyoğlu 34435 İstanbul / T. 0212 708 58 00
BILL FONTANA HAKKINDA
Bill Fontana (d. 1947, ABD) 50 yıla yayılan sanat pratiği boyunca ürettiği, ses alanındaki öncü araştırmaları ve çalışmalarıyla tanınır. Görsel ve mîmâri mekânlara ilişkin algılarımızla etkileşim kurmak ve bunları dönüştürmek için sesi heykelsi bir mecra olarak kullanan sanatçı, doğal ve insan üretimi sesleri kompozisyon bilgisinden hareketle bir araya getirerek dinleyicinin zihninde görsel bir çağrışım alanı yaratma potansiyeline sahip yapıtlar ortaya koyar.
Bu eserlerin önemli bir bölümü, CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, Londra’daki Millennium Bridge, Normandiya sahilleri, San Francisco’daki sis düdükleri, balta girmemiş ormanlar, hidroelektrik türbinler ve kentsel alanlar gibi farklı kaynaklardan veri toplayan canlı dinleme ağları oluşturur. Fontana’nın çalışmaları, doksanların sonundan günümüze kadar, akustik mikrofonlar, sualtı sensörleri (hidrofonlar) ve yapısal/materyal sensörler (ivmeölçerler) kullanarak melez dinleme teknolojilerini keşfe çıkmıştır. Sanatçının daha yakın tarihli eserleri, ses ve video mecralarını buluşturan, görüntü ve ses arasındaki ilişkiye yönelik araştırmalardır.
Fontana’nın eserleri Whitney Museum of American Art, San Francisco Museum of Modern Art, Museum Ludwig (Köln), Kunsthaus Graz, Kolumba Kunstmuseum (Köln), Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia (Madrid), MAXXI (Roma), Naturhistorisches Museum ve Kunsthistorisches Museum (Viyana), Tate Modern ve Tate Britain (Londra), 48. Venedik Bienali, National Gallery of Victoria (Melbourne) ve Art Gallery of NSW’de (Sidney) sergilenmiştir. Uluslararası müzeler ve yayın kuruluşları için ses heykelleri üreten Fontana, aynı zamanda kamusal sanat çalışmaları ve radyo projeleri de gerçekleştirmiştir.
Fontana, 2013’te, bilim insanlarının düşünsel katkılarıyla sanatçıların hayal gücünü buluşturarak dijital yaratıcılığı yeni boyutlara taşıyan “Prix Ars Electronica Collide@CERN” ödülünün sahibi olmuştur. Fontana’nın aynı yıl katıldığı misafir sanatçı programı dahilinde CERN’de görev yapan bir kozmologla birlikte ürettiği Acoustic Time Travel (Akustik Zaman Yolculuğu) isimli projesi, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nı dünyanın en büyük akustik enstrümanına dönüştürmüştür.
MELİH FERELİ HAKKINDA
İstanbul Erkek Lisesi, Waynesboro Lisesi (Pennsylvania), Robert Kolej Yüksek (lisans) ve Virginia Tech üniversitesinde (yüksek lisans) eğitimini tamamlayan Melih Fereli, 1973–1985 yılları arasında Lucas Industries şirketinde çalıştı. Londra Philharmonia Korosu’nda tenor korist sanatçılığının yanı sıra yönetim kurulu üyeliği (1985–1992) yaptıktan sonra 1993’te İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın (İKSV) genel müdürlüğünü üstlendi ve 2001 yılına kadar bu görevini sürdürdü.
Melih Fereli’ye Türkiye-Britanya kültürel ilişkilerine katkıları nedeniyle 1998 yılında Britanya İmparatorluğu Nişanı (Officer of the Order of British Empire; OBE) verildi. 2005 yılında VKV kültür-sanat danışmanı olan Fereli, 2010’dan bu yana Arter’in Kurucu Direktörü ve yönetim kurulu üyesidir. Fereli, ayrıca İstanbul Teknik Üniversitesi Dr. Erol Üçer Müzik İleri Araştırmalar Merkezi’nde (MİAM) öğretim üyeliği görevine devam etmektedir. Erdem Helvacıoğlu: Siyaha Özgürlük (2012), Sarkis: Cage/Ryoanji Yorumu (2013–2014), Kapı Çalana Açılır (Károly Aliotti’yle beraber; 2017), Dinleyen Gözler İçin (2020–2022), David Tudor ve Composers Inside Electronics, Inc.: Yağmur Ormanı V (varyasyon 3) (2020–2022) ve Bill Fontana: İo’nun Yeni Sesi (2022) küratörlüğünü yaptığı sergiler arasında yer alıyor.
edebiyathaber.net (16 Haziran 2022)
