İşte, dünyayı şekillendiren 100 hikaye!

“Bu hikayeyi bilmeyen çok az kişi vardır, işin aslı hiç yoktur – savaştan sonra kaybolmuş, evine dönemeyen adamın hikayesi… evde bekleyen, talipleri olan kadın. Herkes bu hikayenin bir versiyonunu anlatır, bu da hikayenin onlarda yaşamaya devam ettiğini gösterir.” – Tess Taylor, şair, Homeros’un Odysseia’sı üzerine.

Nisan ayında, BBC Kültür Servisi olarak dünyanın her yerinden uzmanlara, zihinlerimizi şekillendirdiğini ya da tarihi etkilediğini düşündükleri beş kurgu eseri sorduk. 35 ülkeden 108 yazar, akademisyen, gazeteci, eleştirmen ve çevirmenden yanıtlar aldık. Bu 108 kişinin tercihleri, aralarında Sümercenin de olduğu 33 farklı dildeki roman, şiir ve halk hikayelerinden yana oldu.

Listenin en başında Homeros’un Odysseia’sı var, onu Tom Amca’nın Kulübesi izliyor. Bu iki seçim bile, soruşturmaya katılanların “dünyayı şekillendiren hikaye”ye dair yorumlarının nasıl farklı olduğuna dair başlı başına bir örnek. İlki nesiller boyu yeniden anlatılan antik bir epik iken Harriet Beecher Stowe’un 1852 tarihli romanı “ABD’de yaygın olarak okunan ilk politik roman” olarak değerlendiriliyor. Listenin ilk beş sırasında yer alan diğer üç kitaba Frankenstein, 1984 ve Parçalanma’ya bakıldığında iki kadın yazara rastlıyoruz (listenin genelinde, 100 kitabın 23’ünün kadın yazarlara ait olduğu görülüyor). En popüler yazarlar ise listede her biri üç eseriyle yer alan Shakespeare, Virginia Woolf ve Franz Kafka.

Bu kati bir liste değil. Yalnızca, bazı hikayelerin zamana nasıl dayandığını anlamaya yönelik bir başlangıç noktası; yaratılmalarının üzerinden yüzyıllar geçtikten hatta yeni bir binyıla geçildikten sonra bile halen nasıl yankılandıklarını anlama çabası.

Odysseia (Homeros, MÖ 8. yy)
Tom Amca’nın Kulübesi (Harriet Beecher Stowe, 1852)
Frankenstein (Mary Shelley, 1818)
1984 (George Orwell, 1949)
Parçalanma (Chinua Achebe, 1958)
Binbir Gece Masalları (muhtelif yazarlar, 8-18. yy)
Don Kişot (Miguel de Cervantes, 1605-1615)
Hamlet (William Shakespeare, 1603)
Yüzyıllık Yalnızlık (Gabriel García Márquez, 1967)
İlyada (Homeros, MÖ 8. yüzyıl)
Sevilen (Toni Morrison, 1987)
İlahi Komedya (Dante Alighieri, 1308-1320)
Romeo ve Juliet (William Shakespeare, 1597)
Gılgamış Destanı (yazarı bilinmiyor, MÖ 22-10. yy)
Harry Potter (JK Rowling, 1997-2007)
Damızlık Kızın Öyküsü (Margaret Atwood, 1985)
Ulysses (James Joyce, 1922)
Hayvan Çiftliği (George Orwell, 1945)
Jane Eyre (Charlotte Brontë, 1847)
Madam Bovary (Gustave Flaubert, 1856)
Üç Krallığın Hikayesi (Luo Guanzhong, 1321-1323)
Batı’ya Yolculuk (Wu Cheng’en, 1592)
Suç ve Ceza (Fyodor Dostoyevksy, 1866)
Gurur ve Önyargı (Jane Austen, 1813)
Su Kenarı (Shi Nai’an, 1589)
Savaş ve Barış (Leo Tolstoy, 1865-1867)
Bülbülü Öldürmek (Harper Lee, 1960)
Geniş, Geniş Bir Deniz (Jean Rhys, 1966)
Ezop Masalları (Ezop, MÖ 620-560)
Candide (Voltaire, 1759)
Medea (Euripides, MÖ 431)
Mahabharata (Vyasa, MÖ 4. yy)
Kral Lear (William Shakespeare, 1608)
Genji’nin Hikayesi (Murasaki Shikibu, 1021 öncesi)
Genç Werther’in Acıları (Johann Wolfgang von Goethe, 1774)
Dava (Franz Kafka, 1925)
Kayıp Zamanın İzinde (Marcel Proust, 1913-1927)
Uğultulu Tepeler (Emily Brontë, 1847)
Görülmeyen Adam (Ralph Ellison, 1952)
Moby-Dick (Herman Melville, 1851)
Tanrıya Bakıyorlardı (Zora Neale Hurston, 1937)
Deniz Feneri (Virginia Woolf, 1927)
The True Story of Ah Q (Lu Sin, 1921-1922)
Alis Harikalar Diyarında (Lewis Carroll, 1865)
Anna Karenina (Leo Tolstoy, 1873-1877)
Karanlığın Yüreği (Joseph Conrad, 1899)
Monkey Grip (Helen Garner, 1977)
Mrs Dalloway (Virginia Woolf, 1925)
Kral Oedipus (Sofokles, MÖ 429)
Dönüşüm (Franz Kafka, 1915)
Oresteia (Eshilos, MÖ 458)
Sindirella (yazarı ve tarih bilinmiyor)
Uluma (Allen Ginsberg, 1956)
Sefiller (Victor Hugo, 1862)
Middlemarch-Taşra Yaşamından Manzaralar (George Eliot, 1871-1872)
Pedro Páramo (Juan Rulfo, 1955)
Kelebek Aşıkları (masal, farklı versiyonları bulunuyor)
Canterbury Hikâyeleri (Geoffrey Chaucer, 1387)
Pança-Tantra (Vishnu Sharma’ya atfedilir, MÖ 300 dolayları)
Mezarımdan Yazıyorum (Machado de Assis, 1881)
Genç Kızlar (Muriel Spark, 1961)
The Ragged-Trousered Philanthropists (Robert Tressell, 1914)
Song of Lawino (Okot p’Bitek, 1966)
Altın Defter (Doris Lessing, 1962)
Geceyarısı Çocukları (Salman Rushdie, 1981)
Nervous Conditions (Tsitsi Dangarembga, 1988)
Küçük Prens (Antoine de Saint-Exupéry, 1943)
Usta ile Margarita (Mihail Bulgakov, 1967)
Ramayana (Valmiki’ye atfedilir, MÖ 11. yüzyıl)
Antigone (Sofokles, MÖ 441)
Drakula (Bram Stoker, 1897)
Karanlığın Sol Eli (Ursula K Le Guin, 1969)
Bir Noel Şarkısı (Charles Dickens, 1843)
América (Raúl Otero Reiche, 1980)
Kanun Önünde (Franz Kafka, 1915)
Cebelavi Sokağı’nın Çocukları (Necip Mahfuz, 1967)
Canzoniere (Petrarca, 1374)
Kebra Nagast (Muhtelif yazarlar, 1322)
Little Women (Louisa May Alcott, 1868-1869)
Dönüşümler (Ovidius, MS 8)
Omeros (Derek Walcott, 1990)
İvan Denisoviç’in Yaşamında Bir Gün (Aleksandr Soljenitsin, 1962)
Orlando: Bir Yaşam Öyküsü (Virginia Woolf, 1928)
Rainbow Serpent (Avustralyalı yerlileri Aborjinlerin hikayesi, tarih bilinmiyor)
Bağımsızlık Yolu (Richard Yates, 1961)
Robinson Crusoe (Daniel Defoe, 1719)
Kendi Şarkım (Walt Whitman, 1855)
Huckleberry Finn’in Maceraları (Mark Twain, 1884)
Tom Sawyer’ın Maceraları (Mark Twain, 1876)
Alef (Jorge Luis Borges, 1945)
Çiftçinin Ağıtları (Antik Mısır Halk Hikayesi, MÖ 2000 dolayları)
Kral Çıplak (Hans Christian Andersen, 1837)
Chicago Mezbahaları (Upton Sinclair, 1906)
The Khamriyyat (Abu Nuwas, 8. yüzyıl sonu ile 9. yüzyılın başları)
Radetzky Marşı (Joseph Roth, 1932)
Kuzgun (Edgar Allan Poe, 1845)
Şeytan Ayetleri (Salman Rushdie, 1988)
Gizli Tarih (Donna Tartt, 1992)
Karlı Bir Gün (Ezra Jack Keats, 1962)
Toba Tek Singh (Saadat Hasan Manto, 1955)