Üç ciltten oluşan “Turhan Selçuk Seçkisi” Desen Yayınları etiketiyle yayımlandı. Bu güçlü karikatür koleksiyonunu öneriyoruz.
Tanıtım bülteninden
“Turhan Selçuk Seçkisi”, Türkiye’de sözsüz karikatürün öncüsü olan Turhan Selçuk’un mizahını genç nesillere tanıtıyor; büyük ustanın kendi zamanının çok ötesindeki çizgilerine farklı bir bakış imkânı sunuyor.
Üç ciltlik seçki, sanatçının yıllar içinde çeşitli kitaplarda ve mecralarda yayımlanan siyah beyaz karikatürlerini ayrıntılı bir kataloglama ve tematik düzenleme çalışmasının ardından yeniden gün yüzüne çıkarıyor.
Siyasetin Göbeği
Seçkinin ilk halkası olan Siyasetin Göbeği, sanatçının, 1950-1995 yılları arasında, Türkiye’nin ve dünyanın seçkin gazete ve dergilerinde kendine yer bulan, bazıları farklı dönem ve mecralarda tekrar tekrar yayımlanarak yankı uyandırmış 80 karikatürünü bir araya getiriyor.
Turhan Selçuk’un, sistemin genel bir portresini yansıtmak üzere koltuk sevdalısı siyasetçilere yer verdiği Siyasetin Göbeği; yoksulluğun, adaletsizliğin ve yozlaşmanın hüküm sürdüğü, gerçeklerin çarpıtıldığı bir siyasal düzeni odağına alıyor. İkiyüzlülüğün, açgözlülüğün ve çürümenin siyaseti nasıl ele geçirdiğini incelikle gözler önüne seren sanatçı, mizahın birleştirici gücüyle doğru bildiğimiz yanlışlara farklı bir perspektiften bakmamıza olanak tanıyor. Elli yıllık dünya düzeninde gerçekte çok az şeyin değiştiği üzerine bizleri düşündürüyor.
Sanat yaşamı boyunca karikatürün ne olduğu ve ne olması gerektiği üstüne kafa yoran Selçuk, toplumsal öngörü yeteneği ve zamanının ötesindeki eserleriyle günümüz okurlarını şaşırtmayı sürdürüyor.
Grafik mizahın karikatürün evrensel dili olduğunu vurgulayan Turhan Selçuk’un sanatsal kişiliğini, yazar Yaşar Kemal bu sözlerle tanımlıyor: “Turhan, dünyamızın kötülüklerinin, karanlıklarının ortasında durmuş bir ışık gösterendir durmadan.”
“Turhan, bugün yeryüzündeki birkaç karikatür dehasından biridir.” Marvin Barrett, Atlas
Manzara-i Umumiye
Seçkinin ikinci halkası olan Manzara-i Umumiye, sanatçının, 1952-2003 yılları arasında, Türkiye’nin ve dünyanın seçkin gazete ve dergilerinde kendine yer bulan, bazıları farklı dönem ve mecralarda tekrar tekrar yayımlanarak yankı uyandırmış 80 karikatürünü bir araya getiriyor.
Turhan Selçuk’un, eleştiri oklarını siyasetçilerden göbekli patronlara ve sömürü dünyasına yönlendirdiği karikatürlerine yer veren Manzara-i Umumiye, emekçilerin mevcut küresel düzen karşısındaki duruşuna, ekonomik istikrarsızlığın ve el değiştiren sermayenin halkın üzerinde yarattığı baskıya odaklanıyor. Kitaptaki seçki ayrıca çürümüş ve yozlaşmış sistem içinde medyanın nasıl pasivize edildiğini, düşünce özgürlüğü ve insan hakları konusunda toplumun nasıl üç maymunu oynamaya itildiğini olağanüstü bir incelikle hicvediyor. Simite talim eden işçilerle giderek semiren patronlar arasındaki karşıtlığa da tuz basmaktan çekinmeyen sanatçı; mizahın birleştirici gücüyle doğru bildiğimiz yanlışlara farklı bir perspektiften bakmamıza olanak tanıyor. Elli yıllık dünya düzeninde gerçekte çok az şeyin değiştiği üzerine bizleri düşündürüyor.
İnsan Denen Garip Hayvan
İnsan Denen Garip Hayvan, Selçuk’un 1951-2001 yılları arasında Türkiye’nin ve dünyanın seçkin gazete ve dergilerinde kendine yer bulan, bazıları farklı dönem ve mecralarda tekrar tekrar yayımlanarak yankı uyandırmış 86 karikatürünü bir araya getiriyor.
İnsan Denen Garip Hayvan‘da, gelmiş geçmiş en “yırtıcı” canlının kendini “daha insan” yapma çabasını çizgilere döken Turhan Selçuk, insan doğasının açgözlü ve şiddete meyilli yapısını incelikle hicvediyor. Kitaptaki seçki kadın-erkek ilişkilerindeki yozlaşmadan kültürün metalaşması ve sanatta yabancılaşmaya, bilim ve teknolojideki gelişmelerin toplumdaki yansımalarından sporun ve özellikle de futbolun siyasetle kesişmesine kadar, insana dair hemen her konuya eğiliyor. Seçki ayrıca plansız göçün körüklediği çarpık kentleşme, doğanın altüst olan dengesi, insanın uzayla imtihanı gibi meseleleri de gündeme alarak elli yıllık dünya düzeninde gerçekte çok az şeyin değiştiğini açığa vuruyor.
İnsan Gülen Hayvandır.
Turhan Selçuk
Modern Türk karikatürünün öncüsü olan ve çağdaş karikatüre kendi üslubunu veren Turhan Selçuk, Muğla’nın Milas ilçesinde doğdu. Adana Erkek Lisesi’nde okurken ilk karikatürleri Türk Sözü gazetesinde çıktı. Kırmızı Beyaz, Şut, Akbaba, Tasvir, Bugün ve Aydede dergilerinde karikatürist olarak çalıştı. İlk kişisel sergisini İstanbul Şehir Galerisi’nde açtı. Kardeşi İlhan Selçuk’la birlikte 1952’de mizah dergisi 41 Buçuk’u çıkardı. Avrupa’yı gezip izlenimlerini Milliyet gazetesinde yayımladı. 1950’lerden itibaren dünya basınında, uluslararası antolojilerde ve dergilerde dönemin büyük ustalarıyla birlikte yer aldı. Güncel olayların, olguların içindeki insana tarih, kültür, sanat ve bilgi birikimiyle yaklaştı.
İlhan Selçuk’la 1956 yılında mizah dergisi Dolmuş’u, 1958’de Karikatür’ü yayımladı. İlk kitabı Turhan Selçuk Karikatür Albümü1954’te yayımlandı. 1956’da Uluslararası Bordighera Karikatür Yarışması’nda (İtalya) birincilik ödülü Altın Palmiye’yi kazandı. 1957’de Milliyet gazetesinde Abdülcanbaz’ı çizmeye başladı. 1958 yılında İtalyan mizah dergisi Il Travaso’nun kadrosuna girdi. 140 Karikatür (1959),Turhan 62 (1962), Hiyeroglif (1964), Hal ve Gidiş Sıfır (1969), Söz Çizginin (1979), İnsan Hakları (1995), Önce Çizgi Vardı (2002) adlı karikatür albümleri yayımlandı. Milliyet, Yeni İstanbul, Akşam ve Cumhuriyet gazetelerinde çalıştı.
1969’da Semih Balcıoğlu ve Ferit Öngören’le birlikte Karikatürcüler Derneği’ni kurdu. 12 Mart 1971 askerî darbe döneminde gözaltına alındı. Abdülcanbaz, Dostlar Tiyatrosu ve İstanbul Devlet Tiyatrosu gibi pek çok sanat kurumunda sahnelendi. 1971’de Türkiye Sanatçılar Birliği’nin Halkın Sanatçısı ödülünü alan Selçuk, 1998’de “Devlet Sanatçısı” unvanını reddetti. 1989 yılında Tüyap Kitap Fuarı’nın onur sanatçısı seçildi.
1992 yılında Dışişleri Bakanlığı ve Avrupa Konseyi’nin düzenlediği İnsan Hakları Karikatür Sergisi dünyanın çeşitli kentlerinde sergilendi. 2002’de “Çizgide 60. Yıl Sanat Gecesi: Turhan Selçuk” etkinliği gerçekleştirildi. Yurtiçi ve yurtdışında çok sayıda sergi açtı. Ulusal ve uluslararası pek çok ödül aldı. Atlas, Can Can, Caricature et Caricaturistes, DDT, Die Weltwoche, Il Travaso, Inostrannaya Literatura, Nebelspalter, La Codorniz ve Pardon gibi pek çok uluslararası gazete ve dergide karikatürleri yayımlandı. Tarih, toplum ve dünya üzerine sürekli düşünen Turhan Selçuk’a göre karikatür; aydınlanmanın, aklın ve zekânın sanatıdır. Her dönemde baskıcı erke karşı duran sanatçı, düşüncelerinden ve inançlarından asla ödün vermedi. Kardeşi İlhan Selçuk’un dediği gibi, “Turhan’ın dünyası yaşadığımız gerçek dünyanın eleştirisiyle oluştu. Zaman, artık Turhan’a çalışıyor.”
edebiyathaber.net (14 Temmuz 2022)
