Yunan filozof Epiktetos’un, öğrencisi Arrianos’un en ünlü eseri Söylevler’in bir kısmında yer alan İnsan Nasıl Mutlu Olur? metnindeki görüşleri Say Yayıncılık tarafından kitaplaştırıldı. Epiktetos’un özgürlüğü ve mutluluğa giden yolun, insanın dış dünyaya karşı iç dünyasını korumasından geçtiği görüşü, günümüz şartları düşünüldüğünde hala geçerliliğini koruyor.
Epiktetos’un MS 50 yıllarında (tam olarak bilinmiyor) Frigya’daki Hierapolis şehrinde doğduğu düşünülüyor. Ailesinin ona verdiği gerçek adı bilinmemekle beraber Epiktetos, Yunanca’da “kazanılmış”, “elde edilmiş” anlamına geliyor ki filozofun hayatına baktığımızda böyle bir isim kullanması gayet manalı. Zira Epiktetos’un gençliği Roma’da, zengin bir adam olan Epaphroditos’un yanında köle olarak geçmiş. Felsefeye olan ilgisi de bu dönemde başlamış.
MS 68’de Nero’nun ölümünden sonra azat edilen ve yine Roma’da felsefe eğitimi vermeye başlayan Epiktetos İmparator Domitianus’nun MS 93 yılında tüm filozofları Roma’da sürgüne göndermeye karar vermesinin ardından Yunanistan’a gitmiş ve Epir bölgesindeki Nikopolis kentinde bir felsefe okulu kurmuş. Burada verdiği derslerle sağlam bir üne kavuşan filozofun ziyaretçileri arasında İmparator Hadrianus bile varmış. Flavius Arrianos da meşhur Söylevler eserini Epiktetos’un derslerinden aldığı notlara yazmış.
Stoacı felsefeye göre bir yaşam sürmüş olan Epiktetos’un, çok az eşyasıyla, sadelik ve yalnızlık içinde MS 135 yılında Nikopolis’te hayatını kaybettiği ifade ediliyor. Ondan geriye de aslında bir eser vs. kalmamış. Arrianos’un toplam sekiz cildi bulan ama günümüze dek bunlardan sadece dört tanesi korunabilen Söylevler’de, Epiktetos’un insanın yüce mutluluk kavramına nasıl ulaşabileceğine dair görüşlerinden bir derleme olan İnsan Nasıl Mutlu Olur? metninin de yer aldığı biliniyor. Şimdi bu metin Say Yayıncılık tarafından Furkan Akderin çevirisiyle kitaplaşmış haliyle okurla buluştu.
Epiktetos’un İnsan Nasıl Mutlu Olur?’da yer verilen görüşlerini, filozofun hayatını verdiği, ‘ahlaki kişilik’i içsel bir özgürlük düşüncesine dönüştürme çabasının meyveleri olarak yorumlayabiliriz. İnsanın zihnine kazınmış maddi istek ve arzulardan azade bir biçimde, gerçek özgürlüğün değişmez kadere tevekkülle boyun eğerek yaşadığı takdirde ulaşabileceği Epiktetos’un düşüncelerinin çatısını oluşturuyor. Ona göre özgürlük dolayısıyla mutluluk, “iç dünyayı dış dünyada olup bitenlere karşı korumaktan, doğaya uygun yaşamaktan başka bir şey değildi.”
Kitapta, Epiktetos’un bu düşüncelerine kaynak olarak gösterdiği yollardan birinin de Tanrı kavramı olduğunu okuyoruz. İnsanın yaratılma amacının Tanrıdan gelen şeylere katlanmak olduğunu söyleyen Epiktetos bu görüşünü insanı bir aktöre benzeterek destekliyor. İnsanın sadece bir oyuncu olduğunu, rolünü seçemeyeceğini, oyuna herhangi bir etkisinin olmadığını belirten Epiktetos, insanın bu ‘sahne’de kontrol edebileceği tek şeyin kendi tavır ve tutkuları olduğunu belirtiyor.
Epiktetos’un kitapta yer alan ve her biri ayrı açıklama parantezine ihtiyaç duyulan görüşlerine burada yer vermek mümkün değil. Ancak İnsan Nasıl Mutlu Olur? Epiktetos’un özellikle yukarıda belirttiğim dış dünyanın zorluklarına karşı kendi iç dünyasını koruyarak mutluluğa ulaşabileceği görüşü, günümüz modern insanını için gözden kaçırılmaması gereken bir unsur olması açısından sanıyorum bir hayli önem taşıyor.
edebiyathaber.net (11 Mayıs 2022)
