Cevaplardan çok üretilen soruların kayda değer bulunduğu ve “bilgelik sevgisi’’ anlamına gelen felsefe, kimilerinin uzak durmayı seçtiği kimilerinin ise ilgi odağında yer alan bir disiplindir. Antikçağdan günümüze dek bu disiplinin her alanda aktif bir şekilde ele alınması sayesinde insanın düşünce sürecinde ve günlük yaşam pratiklerinde yer alan teknolojik gelişmelerde felsefenin ne kadar etkili olduğunu görebilmekteyiz. İlk çağda varlığın sorgulanmasıyla başlayan felsefe tarihi dünyada her an ortaya çıkmakta olan değişimleri takip ederek günümüzde de devam etmektedir. Bu kapsamda genel olarak metafizik, mantık, epistemoloji, estetik, siyaset ve etik felsefenin ele aldığı ana izleklerdir. Elbette felsefenin birikimsel olarak ilerlemesinde ve kapsadığı büyük yelpazenin çeşitli alt kollara ayrılmasında birçok filozofun yaptığı katkı göz ardı edilemez. Say Yayınları’ndan çıkan Felsefe 101 bu noktada özellikle felsefeye yeni başlayanlar için kaliteli bir giriş sağlıyor. Yoğun ve sınırsız içeriğe sahip olan felsefe tarihi hakkında genel olarak fikir edinmeye ve karşılaştırmalar yapmaya olanak sağlayan Felsefe 101, çeşitli düşünce akımlarının ve filozofların görüşlerinin özetini bizlere sunuyor.
İlk olarak batı felsefesinin köklerinin yer aldığı Eski Yunan dönemi Sokrates öncesi (Presokratik) filozoflarının görüşlerinin ve okullarının neler olduğunu görüyoruz. Daha sonra Batı felsefesinin kurucularından olan Sokrates’in eleştirel akıl yürütmeyi içeren Sokrates yöntemi ve Platon’un ünlü Mağara Kinayesi’nin açıklamasıyla karşılaşıyoruz. Platon’un idealar kuramına göre bilgi duyular aracılığıyla edinilir ve algı bilgi sağlamaktan ziyade kişiye kanı kazandırır. Platon’un Akademisi’nde öğrenci olan ve aynı zamanda Platon’la birlikte çalışan Aristoteles ise Platon’un idealar kuramına katılmamıştır. Büyük İskender’e eğitim veren Aristoteles daha çok mantık alanına katkı sağlamıştır.
Francis Bacon, Rene Descartes, Baruch Spinoza, Jean Jacques Rousseau’nun hayatını ve görüşlerini okurken Theseus’un Gemisi, Tarladaki İnek, Yalancı Paradoksu, Sorites Paradoksu ve dil felsefesinde önemli yeri olan Putnam’ın İkiz Dünya gibi düşünce deneyleri olan paradoks örneklerine rastlıyoruz. Görünürde doğru bir önerme gibi görünen ifadelerin sorgulanınca gerçekte yanlış olması ortaya paradoks çıkarır. Çelişkili sonuçlara ulaşılan paradoksların ortaya çıkardığı problemlerin çözümlenmesinden ziyade çözüm için ileri sürülen teorilerin ve çıkarımların felsefenin amacına hizmet ettiği söylenebilir. Paradokslara paralel olarak kitapta geçen stratejik durumlardan doğabilecek sonuçları kapsayan matematikte oyun kuramının parçası olan Tutsak İkilemi ve Vagon İkilemi örnekleri de insan davranışlarında karar verme ve eyleme geçme mekanizmalarında ahlak ve psikoloji ile ilgili önemli felsefi tartışmalar barındırmaktadır. Kitapta ilerlerken hazcılık, katı belirlenimcilik, gerçekçilik, ikicilik, yararcılık, görgülcülük, dil felsefesi, özgür irade, mizah felsefesi, aydınlanma, estetik, epistemoloji, görececilik, adcılık, etik, bilim felsefesi, doğu felsefesi ve din felsefesi başlıkları karşımıza çıkıyor. Bu başlıklarda yer alan konular karmaşa yaratmadan ve okuyucuyu sıkmadan işleniyor. İlerleyen sayfalara doğru 18. Yüzyıl felsefesinin filozoflarından David Hume, Voltaire, John Locke, Thomas Hobbes, Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 19. Yüzyıl felsefesinin filozoflarından John Stuart Mill, Friedrich Nietzsche, Arthur Schopenhauer, Karl Marx ve 20. Yüzyıl düşünürlerinden olan Ludwig Wittgenstein, Bertrand Russell, Jean-Paul Sartre hakkında bilgi ediniyoruz.
Sorgulanmamış bir hayatın yaşamaya değmez olduğunu söyleyen Sokrates zamanından beri insan, zihnine gelen her düşünceyi sorgulamış hatta sorgulamanın yöntemlerini de sorgulamıştır. Sorgulamalar soruları, her cevap bir sonraki sorgulamayı doğurmuştur. İnsanın evrene dair bitmek tükenmek bilmeyen merakını giderme çabası, felsefenin kendi yakıtını sağlamasına neden olmuştur. Bu yakıt, insanın doyurmakta zorlandığı arzu olan kendini anlama çabası sayesinde hiçbir zaman tükenmeyecektir. Bu nedenle felsefe daha da kapsayıcı olacak şekilde her daim varlığını sürdürecektir. Felsefe 101 kendini anlama çabasında olanlara yardımcı olacak nitelikte bir eserdir.
Damlanur Işıtan – edebiyathaber.net (28 Haziran 2018)
