Sadece Türkiye’nin değil dünyanın sayılı mizah dergilerindendi Gırgır. Kurucusu ve yöneticisi usta karikatürist Oğuz Aral, Gırgır’ı sadece bir dergi olarak değil bir okul olarak da yönetmişti. Gırgır karikatürde bir ekol olmakla kalmadı, birçok usta karikatüristin yetiştiği yer de oldu. Gırgır okulunda yetişen bu usta karikatüristlerden biri, belki de birincisi de Latif Demirci’ydi.
Latif Demirci çocukluğundan başlayarak her zaman kendini çizerek ifade etmiş. Gırgır’da ilk karikatürünün yayın tarihi 1975. O zaman 14 yaşında. Yani tam anlamıyla bir “çiçeği burnunda” çizer.
Latif Demirci, önce Oğuz Aral’ın iyi bir talebesi olmuş, sonra da Gırgır’ın önemli çizeri haline gelmiş. 1978-1979 yıllarında Ergin Ergönültaş’ın Mikrop dergisinde Canavar Koyun Orhan’ı çizdikten sonra on yıl boyunca Gırgır, Fırt dergilerinde çalıştı. Muhlis Bey, Arap Kadri, Mithat-Mirsat gibi tipleri yarattı.1989’da aralarında Atilla Atalay, Hasan Kaçan, Ergün Gündüz, İrfan sayar’ın da yer aldığı arkadaşları ile birlikte Hıbır dergisini kurdular. Daha sonra dergi HBR Maymun adını aldı. Latif Demirci’yi mizah dergilerinin yanısıra Yeni Gündem, Nokta, Panorama, Gazete Pazar, Söz gibi günlük gazete ve haftalık siyasi dergilerde de karikatürleriyle gördük. Sanırım bu gazete ve dergilerdeki çalışmaları onu diğer çizer arkadaşlarından ayıran, farklı bir konuma getiren bir aşama oldu. Hürriyet gazetesinin ilk sayfa çizeri olmasının yolunu açtı. Sergiler açtı, karikatür albümleri yayınladı. Kitap kapakları, poster ve çizgi film çalışmaları oldu. 5 Haziran 2022’de erken yaşta vefatına kadar da çizmeyi sürdürdü.
Karikatüristler genelde eserlerini saklamazlar, karikatürler dergi ve gazete arşivlerinde yiter. Latif Demirci 1975’te çizmeye başladığı Gırgır’daki karikatürlerinden 2022 yılında yayımlanan son karikatürüne kadar tüm çalışmalarını saklamış. Kızı Yasemin Demirci yas sürecinden sonra babası hakkında kısa film yapmak amacıyla Latif’ Demirci’nin eşyasını elden geçirirken bu arşive ulaşmış.
Latif Demirci’nin 25 yıllık dostu, Hürriyet gazetesi yazarlarından İhsan Yılmaz’la birlikte bu arşivi değerlendirip bir sergi açmaya karar vermişler.
İş Sanat Kibele Sanat Galerisi’nde açılan “Yazan-Çizen Latif Demirci” Sergisi bu işbirliği ile oluşmuş. Sergide Latif Demirci’nin 1974’te çizmeye başladığı günlerden 2022 yılında yayımlanan son karikatürüne kadar eserleri yer alıyor. Sergi Demirci’nin arşivinde yer alan ve yayınlanmamış karikatürleri ve eskizlerini de içeriyor. Latif Demirci’nin 50 yıla varan sanat hayatını baştan sona anlatan etkileyici bir retrospektif sergi ortaya çıkmış.
“Latif’in karikatürleri eşliğinde Türkiye’nin son 30-40 yılının çok renkli, mizahi tarihi yazılabilir,” demiş İhsan Yılmaz. Gerçekten de onun karikatürleri ile toplumsal ve siyasi yaşamımızın nasıl değiştiğini izliyorsunuz. Tabii bir de Latif Demirci’nin sanatsal gelişimi var. 70’li yıllarda Altan Erbulak ve Oğuz Aral rehberliğinde çıraklık döneminde belki de öykünmeci diyebileceğimiz bir çizim anlayışı varken kısa zamanda çizgilerini nasıl şahsileştirdiğini, kendine has detaylara önem veren ama sade bir çizim anlayışına ulaştığını ve ustalaştığını görüyorsunuz.
Gazete ve siyasi dergilerde yer alan karikatürleri ise ayrıntılarda gizlenen büyük resmi gösteriyor okura, izleyiciye. Büyük resmin sadece güncel siyasi olaylarla değil değişen, değiştirilen yaşam biçimlerimizde, alışkanlıklarımızda gizli olduğunu da örnekliyor. Müthiş bir gözlemci olduğunu hayatı, toplumsal değişimi çok iyi gözlemleyip eserlerine yansıttığını görüyorsunuz sergide yer alan karikatürlerde.
Latif Demirci’nin önemli bir özelliği de yarattığı tipler olmuş. Canavar Koyun Orhan’dan Press Bey‘e kadar birçok unutulmaz kahraman yaratmış. Sanıyorum en çok kahraman yaratan ve onları ölümsüzleştiren çizerlerden biri, belki de birincisidir. Sergi bu kahramanları tek tek bize anımsatıyor.
Serginin Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından basılan kitabını İhsan Yılmaz hazırlamış. Kitapta Turgut Çeviker, Hasan Bülent Kahraman, Selçuk Demirel, İrfan Sayar, Atilla Atalay, Tan Oral, Bahadır Baruter, Metin Üstündağ, Mehmet Çağçağ, Behiç Pek, Ergün Gündüz, Evrim Altuğ, Erdil Yaşaroğlu ve Zafer Temuçin gibi dostlarının, meslektaşlarının ve eleştirmenlerin kaleme aldığı anılar ve yazılar eşlik ediyor. Çok kapsamlı, doyurucu bir çalışma olmuş.
“Yazan-Çizen Latif Demirci” Sergisi, 30 Haziran’a kadar Kibele Sanat Galerisi’nde ziyaret edilebilecek.
edebiyathaber.net (8 Mayıs 2024)
