Gazete Duvar’ın İlke Haber’den aktardığına göre, Ilısu Baraj Gölü nedeniyle yakında sular altında kalacak olan Hasankeyf’in 600 yıl önce yazılan ve iki asırlık tarihini anlatan kitap Nüzhetu’n-Nâzır ve Râhetu’l-Hâtır yayımlandı.

Dünyada tek nüshası bulunan eser, Hasankeyf Eyyûbîleri alanında araştırma yapan KHK’li akademisyen Yusuf Baluken editörlüğünde Nûbihar Yayınları tarafından yayınlandı. Orijinal tek nüsha Viyana Kraliyet Kütüphanesi’nde bulunuyor.

Baluken ayrıca Hasankeyf tarihiyle ilgili birçok belgeyi de çalışmasına dahil etti.

15. YÜZYILDA YAZILDI

Kitap, Hasankeyf Eyyûbî hükümdarı el-Meliku’l-Âdil Süleymân döneminde yazıldı. Sarayda görev alan önemli bürokratlardan biri olan el-Hasan bin İbrâhîm el-Münşî el-Hısnî (ö. 822/1420’den sonra) tarafından kaleme alınmış kitap, doğrudan Hasankeyf Eyyûbîleri tarihini konu ediniyor. Gâyetu’l-Matlûb fî Tarihi Beyti Eyyûb adını verdiği eserine 14 Ekim 1418 tarihinde başlayan El-Hısni, 1420 yılında kitabı bitirerek hükümdar el-Meliku’l-Âdil Süleymân’a sundu. Adil Süleyman’ın istediği kısımları ekleyen ve çıkaran El-Hısni, ayrıntılı eserinin adını Nüzhetu’n-Nâzır ve Râhetu’l-Hâtır yaptı.

Kitabın günümüze ulaşan tek nüshası 1376-1377 yılı olaylarını anlatırken, bu nüsha 2 Şubat 1531 tarihinde Hızır bin Hızır el-Âmidî isimli bir müstensih (bir yapıtın el yazısıyla kopyasını hazırlayan kimse) tarafından istinsah (bir yazıya, yapıta bakarak örneğini elle çıkarma, aynısını yazma, kopya etme) edildi.

İKİNCİ CİLT KAYIP

Eserin el-Meliku’l-Âdil Süleymân devrini konu edinen ikinci cildine ise ulaşılamıyor. Yazarın çağdaşı olan ve döneminin en meşhur âlimlerinden biri olan İbn Hacer el-Askalânî’nin, İnbâu’l-Gumr bi Enbâi’l-‘Umr adlı eserinde, kayıp olan ikinci ciltten bazı pasajları alıntılandığı görülüyor. İkinci cildin bulunup yayınlanması halinde Hasankeyf ve civar yerlerinin tarihine ilişkin önemli kayıtların ortaya çıkacağı düşünülüyor.

KÜRT TARİHİ İÇİN ÖNEMLİ BİR ESER

Yayınlanan eser, İbnu’l-Ezrak el-Fârikî’nin Tarîhu Meyyâfârikîn adlı eseri ile Şerefhân-ı Bitlisî’nin Şerefname eseri arasındaki zaman diliminde Kürt tarihi için önemli bir kaynak teşkil ediyor. Abbasîlerin zayıflaması ile birlikte ortaya çıkan Mervânî, Şeddâdî, Hasanveyhî, Revâdî, Hezbânî ve Fazlaveyhî Kürt Emirliklerinin yıkılışından sonra kurulan Eyyûbî Devleti tarihinin yanı sıra Osmanlı öncesi Kürt beyliklerinin kuruluş dönemlerine ilişkin başka hiçbir kaynakta bulunmayan bilgiler mevcut.

Bohtî, Rojkî, Süleymanî, Zirkî, Mihrânî gibi Kürt aşiretleri; Mahalmi Arap aşireti; Karakoyunlu Türkmen oymaklarına dair kayıtların da bulunduğu eser, bölgedeki yerleşim yerlerinin isimlerine ve etimolojisine ilişkin kayıtlar barındırıyor. İlk etapta Arapça metni yayınlanan eserin Kürt tarihi alanında çalışan akademisyenler ve araştırmacılar için önemli bir kaynak olacağı düşünülürken, önümüzdeki süreçte tercümesinin de yapılması bekleniyor.