Kaçıranlar için: Foucault’dan “İktidarın Gözü”

Michel Foucault’nun “İktidarın Gözü” adlı kitabının 5. baskısı, Işık Ergüden çevirisiyle Ayrıntı Yayınları tarafından yayımlandı.

Tanıtım bülteninden:

İktidarın Gözü, Foucault’nun Seçme Yazılar dizisinde daha önce yayımlanmış olan Entelektüelin Siyasi İşlevi, Özne ve İktidar ve Büyük Kapatılma ile tamamlayıcı bir bütünlük oluşturuyor. Bu ilk üç cilt iktidar ilişkilerininin modern Batı toplumlarında kullandığı özneleştirme teknikleri ile bu tekniklerin uygulanmasını mümkün kılan kurum ve pratikleri çözümlemek için Foucault tarafından geliştirilen modele dair ayrıntılı metinler içeriyor ve direniş, bilgi, entelektüel gibi bazı temel kavramların bu model çerçevesinde yüklendiği yeni anlamları tartışıyordu.

İktidarın Gözü ise özellikle iktidarın özneleştirme tekniklerinin analizlerinde öne çıkan öznel deneyim biçimleri ve onlara tekabül eden akıl hastalığı, suça eğilimlilik ve cinsellik gibi kimlikleri; bu deneyim ve kimliklerin kurulmasını belirleyen tıp, psikiyatri, sosyoloji, kriminoloji gibi bilgi biçimleri ile psikanaliz, müşahede, tecrit, ıslah, tedavi, cezalandırma gibi pratikleri ve nihayet hastane, akıl hastanesi, hapishane gibi bu pratiklerle karşılıklı bir belirlenim ilişkisi içinde olan kapatma kurumlarını konu alıyor. Foucault’nun siyasi etkinliklerinin yoğunlaştığı 1975 sonrası yıllarda verilmiş konferans ve söyleşileri kapsayan bu kitap, sadece Foucault’cu bir bakış açısından hareketle geliştirilebilecek direniş mekanizmalarını değil aynı zamanda bu bakış açısının diğer iktidar eleştirileri ve direniş modelleri ile benzerlik ya da farklılıklarını da tartışan ve özellikle Foucault’nun kimlik politikalarıyla ilgili tutumunu belirginleştiren bir bütün. ‘Öz kimlik’ler arayan, bu kimlikleri insan davranışının yasası haline getirmeyi hedefleyen bir stratejinin geleneksel etiklere ve onlara özgü kısıtlamalara geri dönmek anlamına gelebileceğine dikkat çeken Foucault, yeni bir etiğin nerede temellendirilebileceğini tartışırken muhalif bir öznelliğin zorunlu olarak bir kimlik ve onun getirdiği aynılaştırıcı aidiyet ilişkileri üzerinden değil farklılaşma, yaratma ve yenilik üzerinden tesis edilebileceğini söylüyor.

Kelimeler ve şeyler’in kapanış cümlelerinde ‘insan’ın sahildeki kumlara çizilmiş bir suret gibi silinip gideceğini öngörerek büyük tartışmalara neden olan Foucault, burada da özcülükten arındırılmış bir varoluş biçiminin siyasi koşullarına işaret ediyor.

Bugün bütün gücüyle önemini koruyan bu tartışmalara vazgeçilmez bir katkı İktidarın Gözü.

İlk 16 sayfa için >>>

Michel Foucault

Michel Foucault 1926’da Poitiers’de doğmuştur. 1946’da Fransa’nın en önemli eğitim kurumlarından École Normale Supérieure’e kabul edilir. Felsefe ve psikoloji okur. 1950’de girdiği Fransız Komünist Partisi’nden 1952’de ayrılır. Bir süre hastanelerde psikolog olarak çalışır. 1953’te Althusser’in yerine École Normale’de felsefe asistanı olur ve psikoloji eğitimine devam eder. Paris Psikoloji Enstitüsü’nden psikopatoloji ve deneysel psikoloji diplomaları alır. Marksist bir bakış açısıyla yazdığı ilk kitabı Maladie mentale et personnalité’dir (1954, Akıl Hastalığı ve Kişilik). Bu kitap, 1962 yılında gözden geçirilerek yeniden basılmış ve adı Maladie Mentale et Psychologie [Akıl Hastalığı ve Psikoloji, Çev. Emre Bayoğlu, Ayrıntı, 2013] olarak değiştirilmiştir. Sonra Georges Dumézil’in tavsiyesiyle İsveç Uppsala’daki Maison de France’a direktör olur. Burada Histoire de la folie à l’âge classique [Deliliğin Tarihi, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge, 1992] üzerine çalışmaya başlar ve tamamlayıp Clermont-Ferrand Üniversitesi’nde psikoloji dersleri verdikten sonra felsefe bölümünün başına geçer. Aynı yıl Gilles Deleuze’le tanışır. Bir yıl sonra Georges Bataille’ın kurmuş olduğu Critique dergisinin yayın kuruluna girer ve Naissance de la clinique [Kliniğin Doğuşu, Çev. Şule İnci Malak Uysal, Epos, 2002] adlı kitabını yayımlar. 1966’da ilk baskısı bir ayda tükenen ve büyük tartışmalara neden olan Les mots et les choses [Kelimeler ve Şeyler, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge, 1994] çıkar. 1969’da Foucault’nun Kelimeler ve Şeyler’de kullandığı yöntemi açıklama denemesi olan L’Archéologie du savoir [Bilginin Arkeolojisi, Çev. Veli Urhan, Ayrıntı, 2011] yayımlanır. 1970’te Fransa’nın en prestijli kurumlarından Collège de France’ta kendisi için kurulan “Düşünce Sistemleri Tarihi” kürsüsüne seçilir. Bunun ardından Groupe Information sur les Prisons (G.I.P.: Hapishaneler Üzerine Enformasyon Grubu) adlı oluşumun kurucularından biri olur. Gerek bu grup gerek adalet, tıp, psikiyatri ve cinsellikle ilgili bir dizi mücadele çevresinde yeni bir politik etkinlik biçiminin öncülüğünü yapar. Geleneksel parti politikalarının dışına çıkan bu etkinlik biçimi yeni bir eylem ve entelektüel anlayışını da beraberinde getirmiştir. 1973’te Moi Pierre, ayant égorgé ma mère, ma soeur et mon frère… – Un cas de parricide au xıxe siècle présenté [Bir Aile Cinayeti, Çev. Alev Özgüner, Erdoğan Yıldırım, Ayrıntı, 2007] kitabı yayımlandı ve Sartre, Maurice Clavel’le birlikte Libération gazetesinin kuruluşuna katılır. 1975’te Surveiller et punir: Naissance de la prison [Hapishanenin Doğuşu, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge, 2013] yayımlanır. İktidar ilişkileri, teknikleri, stratejileri ve taktiklerinin; yani modern Batı toplumlarında öznelliği kurma biçimlerinin analizini yaptığı bu kitap olağanüstü bir ilgi görür. 1976’da Histoire de la sexualité [Cinselliğin Tarihi, Çev. Hülya Uğur Tanrıöver, Ayrıntı, 2003] başlıklı ve altı cilt olmasını planladığı dizinin ilk kitabı La volonté de savoir (Bilme İstenci) çıkar. Özgürleşmenin yerine alternatif olarak kendini yaratmayı ve arzunun özgürleşmesi yerine zevki yoğunlaştırmayı öne çıkaran bakış açısını bu son kitabının ardından geliştirir. Altı yıl sonra yayımlanan Cinselliğin Tarihi’nin ikinci ve üçüncü ciltlerine kadar geçen süre içinde önde gelen Fransız entelektüelleriyle birlikte İspanya’dan Polonya’ya çeşitli baskıcı rejimlere karşı yürütülen uluslararası kampanyalara katılır. Bütün bu süreç içinde irili ufaklı birçok kitap, makale ve söyleşisi yayımlanır:

Death and The Labyrinth [1963; Ölüm ve Labirent, Çev. Savaş Kılıç, Koç Üni., 2013]; La grande étrangère [1963-1964-1971 (2013); Büyük Yabancı, Çev. Savaş Kılıç, Metis, 2015]; Le beau danger Entretien avec Claude Bonnefoy [1968; Güzel Tehlike, Çev. Savaş Kılıç, Metis, 2013]; Ceci n’est pas une pipe [1973; Bu Bir Pipo Değildir, Çev. Yapı Kredi, 2005]; Il faut defendra la societe [1976 (1992); Toplumu Savunmak Gerekir, Çev. Şehsuvar Aktaş, Yapı Kredi, 2008]; L’origine de L’hermeneutique de soi [1980 (2013); Hermenötiğin Kökeni, Çev. Şule Çiltaş Solmaz, Ayrıntı, 2017]; Colloqoi con Foucault (Remarks on Marx), [1981; Marx’tan Sonra, Çev. Gökhan Aksay, Olvido, 2019]; Fearless Speech [1983 (2001); Doğruyu Söylemek, Çev. Kerem Eksen, Ayrıntı, 2005]; Lectures at the Collège de France [2004; College De France Ders Notları: (1- Bilme İstenci Üzerine Dersler, 2- Güvenlik, Toprak, Nüfus, 3- Biyopolitikanın Doğuşu, 4- Öznellik ve Hakikat, 5- Öznenin Yorumbilgisi, 6- Hakikat Cesareti); Çev. Kerem Eksen, Ferhat Taylan, Alican Tayla, Sibel Yardımcı, Ferda Keskin, Âdem Beyaz; İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2015-18].

Söz konusu makale ve söyleşilerinin yanı sıra dünyanın çeşitli ülkelerinde verdiği dersler 1994’te dört cilt olarak Dits et écrits (Söylenmiş ve Yazılmışlar) [Seçme Yazılar (I- Entelektüelin Siyasi İşlevi, II- Özne ve İktidar, III- Büyük Kapatılma, IV- İktidarın Gözü, V- Felsefe Sahnesi, VI- Sonsuza Giden Dil); Çev. Ferda Keskin, Osman Akınhay, Işık Ergüden; Ayrıntı, 2000-06] yayınlanmıştır.

edebiyathaber.net (29 Ocak 2020)