Fransız yazar ve pilot Antoine de Saint-Exupéry’nin 1943’te yayımlanan hikâye kitabı “Küçük Prens”i duymayan yoktur. Bir çocuk kitabı ancak, okuyan yetişkinlerin de kendilerine bir çok ders çıkarabilecekleri söylenebilir.
“Küçük Prens” Türkiye’de 2015’te bir çok yayınevi tarafından basıldı: Can Çocuk Yayınları, İmge Kitabevi, Dört Nokta, Nemesis Çocuk, Remzi Kitabevi, Altın Kitaplar, Epsilon Yayınları… Bu listeyi çok daha uzatmak mümkün. Ancak asıl soru neden “Küçük Prens” 2015’te aniden onlarca kitabevi tarafından birden basıldı.
Bu sorunun cevabı çok basit. Yazara ya da varislerine ait olan kitabın telif hakkı koruma süresi 1 Ocak 2015 tarihinde doldu. Yani artık “Küçük Prens” bir kamu malıdır ve isteyen yayınevi tarafından serbestçe basılıyor. Türkiye’de 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 27. maddesinde ise şöyle deniliyor: “Koruma süresi eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder.” (1)
Kitabın yazarı Fransız pilot Antoine de Saint-Exupéry, uçağının 1944’te Akdeniz’de vurulması sonucu ölmüştü. Bundan dolayı artık Türkiye’de 1 Ocak 2015 tarihi itibariyle eserin koruma süresi kalktı ve Küçük Prens birçok yayınevi tarafından basıldı.
Kitapların koruma süresi ise ülkelere göre değişiklik gösteriyor. Avrupa Birliği ülkelerinde bile bu konuda ortak bir görüş yoktur. Bir çok Avrupa ülkelerinde kitapların telif hakkının korunma süresi 70 yıl ise de bazı ülkelerde istisnai durumlar ve yasalar var.
Fransa’da Birinci ve İkinci Dünya Savaşları’nda ölen yazarların eserlerine ek 30 yıl koruma süresi tanınıyor. Buna göre Küçük Prens’in Fransa’da kamu malı olması tarihi yasaların yorumlanmasına göre 1 Mayıs 2033 ve 1 Ocak 2045 tarihleri arasında değişebilir. Ancak Kanada’da Küçük Prens artık 20 yıldır serbestçe basılıyor. Kanada’da fikri eserlerin telif haklarının korunması süresi 50 yıldır. (2)
2015 yılında Antoine de Saint-Exupéry ile birlikte daha birçok yazarın kitapları kamu malı oldu. 1944 yılında ölen ve eserlerinin koruma süresi dolan yazarlardan bir kaçını George Ade, Krzysztof Kamil Baczyński, Charles Glover Barkla, Marc Bloch, Max Brand, Pierre Brossolette, Joseph Campbell, Alexis Carrel şeklinde sıralayabiliriz.
1945 yılında ölen ve 1 Ocak 2016 tarihi itibariyle eserleri kamu malı olacak ve 70 yıllık koruma süresi dolacak yazarlar ise şöyle: Thomas Burke, Lord Alfred Douglas, E. R. Eddison, David Lindsay, Eoin MacNeill, George McIver, Otto Neurath, Edward Prosser Rhys.
Yazıya Küçük Prens ile başladığımız için sonunda da yine bu hikayeden bir alıntı ile bitirmek istiyorum:
“Büyükler rakamlara bayılırlar. Onlara yeni bir arkadaşınızdan söz ettiğiniz zaman, size esas sormaları gereken sorulan sormazlar. Mesela asla şunları merak etmezler: “Arkadaşının sesi nasıl? Hangi oyunları seviyor? Kelebek koleksiyonu var mi?” Onun yerine, “Arkadaşın kaç yaşında?” diye sorarlar. “Kaç kardeşi var? Kaç kilo? Babası ne kadar para kazanıyor?” Onu yalnızca bunlarla tanıyabileceklerini sanırlar.” (s.21)
“Eğer büyüklere, “Kırmızı tuğlalı güzel bir ev gördüm, pencerelerinde sardunyalar ve çatısında kumrular vardı…” derseniz, bu evi bir türlü hayallerinde canlandıramazlar. Onlara şöyle demeniz gerekir: “Yüz bin franklık bir ev gördüm.” O zaman şöyle haykırırlar: “Ah, ne kadar da güzel!” (s.21-22)
Kaynakça:
1 – 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
2 – Katarzyna Rybicka, The Little Prince: almost in the Public Domain, Erişim adresi: http://www.communia-association.org/2015/01/23/the-little-prince-almost-in-the-public-domain/
3 – Antoine de Saint-Exupéry, Küçük Prens, Çev: Onur Tunç, Yuva Yayınları, 2015.
Javanshir Gadimov – edebiyathaber.net (2 Kasım 2015)
