1956 Macar Ayaklanması’ndan üç yıl sonra yayınlanan ve ülkede edebî bir sansasyon olarak kabul edilen Géza Ottlik’in tek romanı Sınırdaki Okul, Türkçede ilk kez Can Yayınları etiketiyle, Gün Benderli (Togay) çevirisi ile okurla buluşuyor. On yaşlarındaki üç erkek çocuğun askerî okulda uğradığı şiddeti konu alan eser, 20. yüzyılın en iyi Macar romanlarından biri olmasının yanı sıra bir toplumun psikolojik okuması niteliğinde.
Tanıtım metninden
Géza Ottlik’in kaleme aldığı ve Macar Ayaklanması’ndan üç yıl sonra 1959 yılında yayımlanarak, ülkede edebî bir sansasyon yaratan Sınırdaki Okul, okurla buluşuyor.
20. yüzyılın en iyi Macar romanlarından biri olarak kabul edilen ve Ottlik’in başyapıtı görülen eserde, hikâye 1920’lerin Macaristan’ında geçiyor. On yaşlarındaki üç oğlan çocuğunun –Bébé, Szeredy ve Medve– akranlarıyla birlikte Avusturya sınırındaki bir askerî okulda bir araya gelmelerini konu alan kitapta, demirden disiplinle örülmüş askerî eğitimin karanlık yüzüyle karşılaşan çocuklar, kısa süre içinde burada ailelerinin yanında öğrendikleri hiçbir şeye –nezakete, şefkate, tevazuya– yer olmadığını anlarlar. Şişman ya da miyop olan, kekeleyen ya da memleket özlemiyle ağlayan, kuralları sorgulayan herkes baştan kaybetmiştir. Böyle bir atmosferde, çocukların masumiyetlerini yitirmesi ve hayatta kalmak için birtakım seçimler yapması kaçınılmazdır.
“Otuz dört yıl boyunca en iyi dostumdu ama bunları hiçbir zaman konuşmadık. Beni de dövdüler Szeredy’yi de, hepimizi. Hepimiz sonunda itaat etmek zorunda kaldık. Ama bunları ileride ne Medve’yle ne Szeredy’le ne Énok Gereben’le ne de başkalarıyla konuştuk. Asla kendimizden ya da dünyanın halinden utandığımızdan değil, ilginç olmadığı için, önemli bulmadığımız için. Bütün bunlar sonunda hiçlere karıştı, hiç oldu ve tam da bir daha asla konuşulmaması için hiçe dönüştü.”
Yazar hakkında
Géza Ottlik, 9 Mayıs 1912’de Budapeşte’de doğdu. Askerî okul eğitimlerinden sonra, 1931-1935 yılları arasında Budapeşte Üniversitesi’nde matematik ve fizik öğrenimi gördü. Eşsiz bir briç oyuncusuydu. Kısa bir süre Macar radyosunda çalıştı. 1945’ten 1957’ye kadar Macar PEN Kulübü’nün sekreterliğini yaptı. Siyasi nedenlerden ötürü eserlerini yayımlayamadığı için hayatını çevirmenlik yaparak kazandı. Ağırlıklı olarak İngilizceden (Charles Dickens, George Bernard Shaw, John Osborne, Evelyn Waugh) ve Almancadan (Thomas Mann, G. Keller, Stefan Zweig) çeviriler yaptı. 20. yüzyılın en büyük Macar romanlarından biri kabul edilen Sınırdaki Okul kitabıyla Macar düzyazısının “nihai otorite”si olarak anılmaya başladı. 9 Ekim 1990’da Budapeşte’de öldü.
Gün Benderli (Togay), 1930’da İstanbul’da doğdu. 1950’li yıllarda Paris’te aldığı hukuk öğrenimini yarıda bırakarak Budapeşte Radyosu’nun Türkçe Servisi’nde çalışmak üzere Macaristan’a gitti. Orada otuz küsur yıl boyunca program yapımcısı ve sunucusu olarak çalıştı. İlk olarak Macar yazar Imre Madách’ın İnsanın Trajedisi adlı oyununu Türkçeye çevirdi. Anılarını kaleme aldığı Su Başında Durmuşuz adlı kitabı Belge Yayınları tarafından 2003’te yayımlandı. Macaristan’da 2002’de yayımlanan ilk kapsamlı Macarca-Türkçe Sözlük’ü hazırlayan dört kişilik ekipte yer aldı.
