Haruki Murakami’yi velut bir romancı olarak bilirdim. İlk kitabının yayınlandığı 1979’dan beri 15 romanı yayınlanmış. Bunlardan bazıları birkaç ciltten oluşuyor. 44 yılda 15 roman çok sayılmaz aslında. Ama Murakami yayın faaliyeti ve hakkında çıkan haberlerle öyle bir görünüm yaratmış ki bir an bile boş durmadığını, sürekli yazıp yayınladığını düşünüyor insan. Bunu düşünmekte haksız sayılmayacağımızı ise Murakami hakkında çıkan yeni bir kitabı okurken idrak ettim; Haruki Murakami Sözlüğü. Çünkü bizim gördüğümüz sadece Murakami’nin romancılığı ve birkaç öyküsü. Romancılığını da Türkçeye çevrildiği kadarıyla biliyoruz. Yanlış saymadıysam Murakami’nin 24 eseri Türkçeye kazandırılmış. Romanların yanı sıra “Tuhaf Kütüphane” gibi tek bir öyküden oluşan resimlerle desteklenmiş özenli baskılar ve “Mesleğim Yazarlık”, “Koşmasaydım Yazamazdım” gibi düzyazı çalışmalar da yer alıyor. Yani azımsanmayacak bir külliyat oluşmuş Türkçede. Ama çevirmenlerinin hızının Murakami’nin kitap üretim hızına ulaşması imkânsız görünüyor. Çünkü çok çeşitli ilgi alanları var ve o alanlarda yayın yapmayı sürdürüyor.
Murakami’nin Wikipedia’daki Türkçe biyografisinde “Japon romancı, kısa öykü yazarı, çevirmen ve gazetecidir” diye yazıyor. Bibliyografisini incelerseniz öykü kitaplarının romanlarından daha çok olduğunu görürsünüz. Yanlış saymadıysam 34 öykü kitabı var. Makale derlemeleri 29 kitap, seyahatnameler 9 kitap, söyleşileri ve diğer yazarlarla yaptığı çalışmalar 9 kitap, 6 resimli kitap ve 4 fotoğraf albümü yayınlamış.
Çevirmenliğinde yazarlığından da verimli olduğunu Haruki Murakami Sözlüğü’nde yer alan “Haruki Murakami’nin (Neredeyse) Bütün Çevirileri” başlıklı maddeden anlıyoruz. Edebiyat alanında ilk görünmesi Scott Fitzgerald’ın Cahiers’in (Fuyukisha) Ağustos 1979 sayısında çıkan kısa öyküsü “The Peacock of Sorrow” olmuş. Yani öncelikle çevirmen olarak bilinmiş.
İlk çeviri kitabı, 1981’de yayınlanan ve en sevdiği yazar olduğunu söylediği Scott Fitzgerald’dan My Lost City olmuş. Sözlük maddesine konu olan, bütün çevirilerinin hakkında bilgilerin yayınlandığı “Haruki Murakami’nin (Neredeyse) Bütün Çevirileri” adlı bu kitap yayınlandığında, yani 2017’ye kadar, 36 yılda 70’ten fazla çevirisi yayınlanmış. Halen de çevirilere devam ediyor. Oldukça güncel olduğu anlaşılan Wikipedia’daki Japonca biyografisine göre James Thurber’den Dünyanın Son Çiçeği: Resimli Bir Masal (Haziran 2023) ve Truman Capote’den Uzak Ses, Uzak Oda (Ağustos 2023, Shinchosha) yayınlanmış son çevirileri. 4 Nisan 2017’de Tokyo’da kendi çeviri çalışmaları hakkında bir etkinlik düzenlendiğinde, “Çeviri olmasaydı, romanlarım çok farklı olurdu ve çeviri yoluyla gelişmekte olan bir yazar olduğumu hissedebiliyorum” demiş.
Haruki Murakami Sözlüğü’nden anladığımıza göre Scott Fitzgerald, Raymond Carver, Truman Capote, Raymond Chandler, J. D. Salinger, Carson McCullers en çok çevirdiği yazarlar. Bu yazarlara yakın ilgisinin onun edebi anlayışının temellerini oluşturduğunu da düşünebiliriz. Amerikan edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalarla ve çevirilerle tanınan akademisyen Motoyuki Shibata, Murakami’yi “Modern Amerika’daki en etkili yazarlardan biri” olarak tanımlamış. Bu tanımın ironik değil oldukça gerçekçi olduğunu düşünebiliriz. Belki de evrenselleşip “dünya yazarı” haline gelmesinde bu niteliğinin etkisi vardır.
Haruki Murakami, televizyon ve radyolarda nadiren görülse de günümüzdeki en popüler yazarlarından birisi olduğunu söyleyebiliriz. Bunun için de kendiyle ilgili olumlu ve bilgilendirici haberlerle sürekli gündemde kalma, sürekli yayın yapma gibi bir stratejisi olduğu anlaşılıyor. Tabii sürekli haber olmaktan magazin haberlerini kastetmiyorum. Harukist’ler hemen kızmasın. Medya ve halkla ilişkilerinin iyi yönetildiğini düşünüyorum.
Murakami teknolojik gelişmeleri de yakından takip ediyor. Okurla bağ kurmak kadar yeni eserler üretmekte de bu gelişmelerden yararlandığını anlıyoruz. Röportajlara pek olumlu cevap vermese, okuma günleri, konferanslar, imza etkinlikleri gibi faaliyetlerde pek yer almasa da okurların görüşlerine çok önem veriyormuş. Eserleri hakkındaki eleştirileri nadiren okuduğunu, ancak internet üzerinden alınan okuyucuların tüm görüşlerini okuduğunu söylüyor. Haziran 1996’dan beri internette çeşitli web siteleri ile yer almış. Bu amaçla geçici internet siteleri açmış. Buradan toplanan okur sorularına verdiği cevaplardan da kitaplar oluşturulmuş. Radyo programları yaptığı, sevdiği müzikleri çalarken sohbet etmeyi sevdiği de biliniyor.
Tabii Haruki Murakami Sözlüğü’nde sadece bu bilgiler yer almıyor. Murakami’yi yakından tanıtacak, eserlerini daha iyi anlamayı sağlayacak birçok madde var. Murakami dünyasını çözecek anahtar sözcüklerle başlıyor kitap. Çok ilginç sözlük maddelerinin yanında Murakami’nin mutfağı, hayvanat bahçesi, sinema filmleri, kütüphanesi, hayalet eserleri, hayatının ve eserlerinin geçtiği yerlerin haritaları gibi birçok ilginç bölümle de desteklenmiş sözlük.
- Haruki Murakami Sözlüğü, Kunio Nakamura – Hiriko Dozen, çev. Ali volkan Erdemir (Doğan Kitap)
