“Resmi anlatı, 1915’te olup biteni münhasıran Osmanlı İmparatorluğu bağlamına ait göstererek İmparatorluk ile Cumhuriyet arasında kesin bir kopuş olduğunu varsayar. Dolayısıyla 1915 ile ‘yeni bir başlangıç’ olan Cumhuriyet dönemi arasında siyasi ve hukuki bağ kurulamayacağını savunur. Özellikle ulusalcı perspektiften yapılan yorumlar, muasır medeniyet ile eş görülen Cumhuriyet projesinin Ermeni iddiaları ile ‘lekelenmesini’ önlemeye çalışır. Resmi anlatının bir diğer iddiası ise 1915’in 1980’lerin ilk yıllarında yoğunlaşan ASALA saldırılarından önce sivil ve askeri bürokrasinin gündemine gelmediği; bu konuda devletin yeni düzenlemelere ihtiyaç duymadığıdır. Böylece resmi söylem, uzun süre başarıyla sürdürülen suskunluk politikasını tarihsel gerçeğin yok sayılması için zemin olarak kullanmaya devam eder.”

Ermeni Soykırımı sadece Osmanlı’nın son dönemini ve Cumhuriyet’in kuruluşunu etkilemekle kalmadı, Türkiye’deki “devlet aklı”nın biçimlenişinde de önemli bir rol oynadı. Tehcir trajedisi sonrasında devlete önemli bir gündem dayatmıştı. Kurbanların taleplerine verilecek yanıttan, faillerin nasıl konumlandırılacağına ve facianın nasıl anlatılacağına ilişkin bir dizi soruda tartışmalar halen devam ediyor.

Türkiye ulus-devletinin tarihsel öncülü Osmanlı İmparatorluğu’dur ancak “devlet aklı” Osmanlı ile Cumhuriyet döneminin ilişkisini vurgularken, kimi zaman eski dönemlerin “şanlı sayfalarını” öne çıkarır, kimi zaman ise yakın dönemde yaşananları sessizlikle geçiştirir ve resmi anlatıyı tabular üzerine inşa eder. Bu öylesine çok katmanlı bir ilişkidir ki, “devlet aklı” tabulaştırdığı konularda bazen de yapılanlara sahip çıkan bir tavrı benimser. Devlet Aklı ve 1915’te Ömer Turan ve Güven Gürkan Öztan, bir yandan tehcirin dayattığı gündem sürekliliğine resmi düzlemde inşa edilen “Ermeni Meselesi” anlatısı ile yanıt verildiğini iddia ediyorlar. Diğer yandan devlet aklı adına konuşan aktörlerin hamle repertuarlarını inceliyorlar. Devlet Aklı ve 1915, Mütareke, erken Cumhuriyet, Soğuk Savaş dönemlerinden geçerek, günümüze aktarılan inkârda ortaklaşma tavrının titiz bir incelemesini sunuyor.

Kitaptan bir bölüm okumak için>>>

Ömer Turan

İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi. Bilkent Üniversitesi, İktisat Bölümü’nden mezun oldu. İlk yüksek lisansını ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nden, ikinci yüksek lisansını Budapeşte’deki Central European University (CEU) Sosyoloji ve Sosyal Antropoloji Bölümü’nden aldı. Doktorasını “Facing Eurocentrism, Facing Modernity: Questions of Modernization and Global Hierarchies in Turkish Intellectual History” (Avrupamerkezcilikle Yüzleşmek, Moderniteyle Yüzleşmek: Türkiye Düşünce Tarihinde Modernleşme ve Küresel Hiyerarşiler Sorunları) başlıklı teziyle CEU Sosyoloji ve Sosyal Antropoloji Bölümü’nde tamamladı. Siyaset sosyolojisi, sosyal kuram, tarihsel sosyoloji, Türkiye siyaseti ve toplumsal hareketler konularındaki çalışmaları Toplum ve Bilim, Philosophy and Social Criticism, Focaal, Uluslararası İlişkiler, Doğu-Batı, Birikim gibi dergilerde yayımlandı.

Güven Gürkan Öztan

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. Doktorasını “Türkiye’de Çocukluğun Politik İnşası” başlıklı teziyle İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nden aldı. Doktora tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları’ndan aynı adla kitaplaştı (2011). Türkiye’de Militarizm: Zihniyet, Pratik ve Propaganda başlıklı kitabı yine İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları tarafından okurlara sunuldu (2014). İnci Ö. Kerestecioğlu ile birlikte hazırladıkları Türk Sağı: Mitler, Fetişler ve Düşman İmgeleri başlıklı derleme kitap İletişim Yayınları tarafından yayımlandı(3. baskı, 2016). Türkiye’de resmî ideoloji, milliyetçi akımlar, milliyetçilik-toplumsal cinsiyet ilişkisi ve militarizm konularındaki çalışmaları Toplum ve Bilim, Doğu-Batı, Dipnot, Düşünen Siyaset, Eğitim-Bilim-Toplum dergilerinde yayımlandı.