Cengiz Kahraman’ın hazırladığı Osman Cemal Kaygılı’nın Fotoğraf ve Karikatürlerle İstanbul’un Köşe, Bucağı adlı kitabı Everest Yayınları tarafından yayımlandı.

Tanıtım bülteninden:

İstanbul’da, henüz nasıl bir yer olduğunu, orada nasıl bir hayat geçirildiğini bilmediğimiz öyle semtler vardır ki pek çoklarımız buraların ismini bir defa bir ilan dolayısıyla ancak gazete sütunlarında görürüz. Mesela Beyoğlu’nu hemen herkes bilir; fakat bu herkesin acaba yüzde kaçı Kalyoncu’daki bir akşam manzarasını, Dolapderesi’ndeki bir gece âlemini görmüş, seyretmiş, oralardaki maruf tipleri tanımıştır?

Gene mesela Kasımpaşa’nın ismini duymayan o koskoca, gepgeniş maruf semti uzaktan görmeyen yoktur; lakin asıl Kasımpaşalılardan başka oradaki hayatı, oradaki yaşayışı, oradaki çarşı, pazar âlemini, oradaki eğlence yerlerini kim bilir?

Keza, Beşiktaş, Üsküdar, Beykoz, Yedikule der geçeriz; fakat içimizden kaç kişi buraların hakiki bir tablosunu bütün çizgileri bütün renkleri ile gözü önünde hakkıyla canlandırabilir?

Roman, hikâye, oyun, sözlük ve araştırma-inceleme türlerinde eserleriyla bilinen yazar Osman Cemal Kaygılı, bu sorulardan yola çıkarak dönemin Yeni Gün gazetesi okurlarını kentin köşe bucağına davet etmişti. Fotoğraf tarihçisi ve koleksiyoner Cengiz Kahraman 1931-1932 yıllarında yayımlanan “İstanbul’un Köşe Bucağı” yazı dizisini titizlikle derleyerek günümüz okurlarıyla buluşturdu.

Everest‘te ilk defa yayımlanan Fotoğraf ve Karikatürlerle İstanbul’un Köşe, Bucağı nitelikli ve titiz bir editoryal çalışmanın ardından okurlarımızla buluştu. Onurhan Ersoy‘un editörlüğünde hazırlanan kitabın kapak tasarımı ise Hamdi Akçay imzasını taşıyor.

“‘İstanbul’un Köşe Bucağı’ yazı dizisi 1931-1932 yılları arasında şehrin demografik yapısını, çok kültürlü katmanlarını, geleneklerini, kenar semtlerini, mahallelerini, eğlence hayatını, ilginç tiplerini, semt sahalarını anlatmasının yanı sıra fotoğrafları ve karikatürleriyle de ayrı bir önem taşıyor.”

Cengiz Kahraman

Gazeteci ve yazar Osman Cemal Kaygılı’nın İstanbul’un gündelik hayatını, semtlerini, renkli tiplerini keyifli bir dille anlattığı yazı dizisi İstanbul’un Köşe, Bucağı 1931 ve 1932 yıllarında Yeni Gün gazetesinde yayımlandı.

İstanbul’un demografik yapısını, çok kültürlü katmanlarını, geleneklerini, kenar semtlerini, mahallelerini, eğlence hayatını, ilginç tiplerini, semt sahalarını anlattığı yazı dizisi fotoğrafları ve karikatürleriyle de önem taşıyor.

Cumhuriyet ve Yeni Gün gazetesi foto muhabirleri Namık Görgüç ve Cemal Göral tarafından çekilen fotoğraflar ve bu gazetelerde karikatürist olarak çalışan Ercüment Kalmuk’un resimlediği portreler de yazı dizisine ayrı bir lezzet katıyor. Bu kitapta ilk kez yayımlanacak fotoğraf ve karikatürler anlatılan semtler ve insanları okuyucunun zihninde canlandırmasına yardımcı olacak.

Kapak fotoğrafı:
Yakacık Çarşı Meydanı’nda Kavas Ahmet Ağa’nın kahvesi. Fotoğrafın sol alt köşesinde Osman Cemal Kaygılı ve Ercüment Kalmık görülüyor.
22 Temmuz 1931.

Salacak’ta yeni açılan Kız Kulesi Parkı’nın en hoş yeri yukardaki yükselen setlerin kenarında oturup bir yandan Darüttalim’i dinlerken bir taraftan aşağıda on beş, yirmi metre derinde yüzenleri ve kumlukta yan yatmış vücutlarını kum kebabı yapanları seyretmek olacaktır. Evet, olacaktır ama, bu para kıtlığında buradaki fiyatlar da ucuz olursa işin tadı çıkacaktır, yoksa diğer bazı yerler gibi burada da meşrubat, mekulat ve denize girmek için hususi melbusat falan filan ateş pahasına olursa herkes burayı uzaktan vapurdan seyretmekle iktifa eder. Hatta Ticaret-i Bahriye Müdür Muavini Müfit Necdet Bey bu hususta diyor ki:

—Eğer burası ucuz olursa ben bu yaz hep buradayım. Vakıa yüzme bilmem ama denizde sırtüstü yatıp uyumasını da bilmez değilim a…

17 Haziran 1931, No: 138

Osman Cemal Kaygılı:

22 Eylül 1306 (4 Eylül 1890) tarihinde İstanbul’da Eğrikapı semtinin dışındaki Yenimahalle’de doğdu. Babası geçimini bakkallıkla sağlayan Mehmet Mustafa Efendi, Annesi ev hanımı Gülfet Hanımdır.Osman Cemal 1900 yılında İlkokulu Kasımpaşa Cezri Kasımpaşa İlkmektebinde bitirdikten sonra aile Eyüp Otakçılar’daki Paşmakkapı çayırı civarına taşındı.Eğrikapı Merkez Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra eğitimini Menşe-i Küttab Askeriye’yi (katip yetiştirmek amacıyla 1876’da açılan askeri katip okulu) bitirdikten sonra Erkan-ı Harbiye-i Umumiye’de (Genel Kurmay Başkanlığı) katip olarak çalışmaya başladı. Henüz 27 yaşındayken Menemen’de 27. Fırka İdari katibi olarak çalışırken ağır bir hastalığa yakalandı ve malulen emekli oldu.

Eyüp Otakçılar’daki baba evine geri dönen Osman Cemal burada babasının yaptığı sütçülük işine yardım etti. Bu iş ona göre değildi ve çeşitli dergi ve gazetelere yazarak hayatını kazanmaya karar verdi. İlk yazısı 1910 yılında Baha Tevfik tarafından yayımlanan Eşek isimli mizah dergisinde çıtı. Daha sonra Karagöz ve Şebab dergilerinde de yazılarını yayımladı. İkinci Meşrutiyetten sonraki yıllarda İttihat ve Terakki Cemiyetine üye oldu.1912 yılında Tepebaşı Tiyatrosu’ndaki bir gösteride taşkınlık yapmasından ve Mahmut Şevket Paşa’ya düzenlenen suikasta adının karışmasından dolayı Refik Halit (Karay) ve Refi Cevat (Ulunay) gibi gazeteci yazarların da aralarında bulunduğu bir çok aydınla beraber Sinop’a sürgün edildi. 1914 yılında çıkan genel af sonrası İstanbul’a geri döndü.

Osman Cemal tiyatro ve orta oyununa meraklıydı ve bu ilgisi sahneye çıkmasını, orta oyunu guruplarında kısa süreli çalışmasını sağladı. 1910 yılında yazmış olduğu “İstanbul” adındaki on perdelik revü ileriki yıllarda Ferah Tiyatrosu’nda Muhsin Ertuğrul tarafından sahneye konuldu. 1923 yılından itibaren zaman zaman çeşitli okullarda Türkçe öğretmenliği yaptı. 1920 yılında Ercüment Ekrem (Talu) ve Aka Gündüz tarafından yayımlanan Alay adındaki mizah dergisinde yazdığı yazılarla tanınmaya ve matbuat dünyasında kendine bir yer edinmeye başladı. Bundan sonra Karagöz, Şebap, Şeytan, Aydede, Akbaba, Güleryüz gibi dönemin popüler mizah dergilerinde yazdı. Osman Cemal Sabah, İkdam, Payitaht, Alemdar, Akşam, Yeni Gün, Son Telgraf, Son Saat, Son Posta, Haber, Hakikat, Açık Söz gibi günlük gazetelerde yazarak hayatını kalemiyle kazandı.

Akşamcılar, Aygır Fatma, Kovuk Palas’ın Esrarı, Bekri Mustafa, Çingeneler romanları ve Argo Lügati ismli sözlüğü çeşitli gazetelerde tefrika edildikten sonra kitap olarak yayımlandı. 1923 – 1938 yılları arasında yayımlanan 10 adet hikâye kitabı, tiyatro oyunları bulunmaktadır. Halkbilim alanına katkı sağlayan Semai Kahveleri ve Meydan Şairleri 1937 yılında yayımlandı.

İstanbul’un gündelik hayatını, kenar semtlerini, ilginç kişiliklerini lezzetli bir üslupla anlatan Osman Cemal Kaygılı henüz 54 yaşındayken 9 Ocak 1945’te İstanbul’da öldü.

edebiyathaber.net (18 Nisan 2025)