Salt Galata’nın Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi bağlamında düzenlediği Melankoli ve Kent, açık ders serisinin konuğu Umut Tümay Arslan olacak. Akademisyen Arslan’ın 24 Ekim, saat 18.30’da düzenleyeceği dersin başlığı ise “İstanbul Melankolisinin Anlatı Yörüngeleri: Toplumsal İktidar, Kayıp ve Yas”.
Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi, geçmişin bastırıldığı ve gömüldüğü bir kabir midir, yoksa münasebetsizliğiyle geçmişin hortlağı mıdır?” Akademisyen ve yazar Umut Tümay Arslan, Melankoli ve Kent açık ders serisinin dördüncü oturumunda bu sorudan hareketle kent melankolisini edebiyat ve sinemadan seçili örnekler etrafında inceleyecek. Ansiklopediyi kurmaca ve gerçeğin iç içe geçtiği bir İstanbul anlatısı olarak ele alırken, hatırlamak ile bastırmak arasındaki gerilimi de gündeme getirecek.
Psişenin toplumsal düzenlenişini anlamaya dair teorik çabalar, psikanaliz çalışmalarından hareketle melankoli, kayıp ve yas kavramlarını merkeze alır. Melankolinin anlatı yörüngelerini tarif etmek pek kolay olmasa da birtakım tekrarların, izlerin, manzaraların izini sürmek, özdeşleşme süreçlerinin asimile edemediği, tüketemediği, normalleştiremediği artıklara ne olduğu sorusuna cevap vermemize imkân tanır. Kayıp ile ilişkilenme biçimimiz “ben” ile ilgili bir varlık sorunu olduğu kadar, “öteki” ile ilgili bir yokluk sorunu olarak karşımıza çıkar.
Ulusal kimliği ve özneyi üreten İstanbul imgesi ya da hayali, bizi hayata başlatan kaybın melankolik anlatısı gibidir. Bu anlatıda şehir, öznenin kendisini gördüğü ve tanıdığı aynalaştırılmış bir imge gibidir. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir (1946) kitabının “İstanbul” bölümü ile Abdülhak Şinasi Hisar’ın Boğaziçi Yalıları‘ndaki (1954) ayna imgesinin melankoli ile ilişkisinde dikkat çekici olan, mazinin kaybı ve öznelliğe dair meseleler arasındaki geçişliliktir. Dahası, kalıntıdan veya harabeden üretilen bu bütünlüklü imge, geçmişi iktidarın söylemine göre kurgular ve bir yandan temsil imkânı yaratırken, diğer yandan ulusal kimlik inşası doğrultusunda özneleşmenin sınırlarını çizer. Hem coğrafyadaki güç ve şiddet mekanizmaları hem de modernlik ve kapitalizm ile ilişkilenen bu “duvar-imge”, Yeşilçam’ın ikonografisini ve ruhunu da oluşturur.
Umut Tümay Arslan, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde öğretim üyesi. Sinema ve psikanaliz, temsil ve etik, Türkiye sineması, toplumsal iktidar, anlamlandırma pratikleri ve psikopolitika üzerine makale ve kitapları bulunmaktadır. Yayımlanmış kitapları arasında Bu Kâbuslar Neden Cemil? Yeşilçam’da Erkeklik ve Mazlumluk (Metis, 2005), Mazi Kabrinin Hortlakları: Türklük, Melankoli ve Sinema (Metis, 2010) ile Kat, Sinema ve Etik (Metis, 2020); editörlüğünü yaptığı yayınlar arasında Bir Kapıdan Gireceksin: Türkiye Sineması Üzerine Denemeler (der.) (Metis, 2012), Hayatın Taklidi Dünyanın Derdi: Film Çalışmalarında Güncel Tartışmalar (der.) (Nejat Ulusay vd., Dipnot, 2022) ve Başka Bir Dünyadan Şarkılar: Sinema ve Türkiye Sosyolojisi (der.) (Ulusay vd., Dipnot, 2022) yer almaktadır.
edebiyathaber.net (16 Ekim 2023)
