Roman, neresi olduğu söylenmeyen bir ülkede savaşın getirdiği yıkım, yoksulluk ve ölümler arasında ikiz erkek çocukların pek şefkatli olmayan, bencil, hiç yıkanmayan, cadı diye tanınan anneannelerine emanet bırakılmasıyla başlar. Anneleri büyük şehirden bir sığınak olarak gördüğü sınırdaki bu küçük şehre kaçırmıştır onları ama savaşın yıkımı burada da belli eder kendini. Mücadele etmeleri gereken ne çok şey vardır: yoksulluk, açlık, yeni bir yere uyum sağlamaya çalışmak, savaşa giden baba ve anneye, eski huzurlu, temiz yaşantılarına duyulan özlem… Bütün bunlarla baş ederek büyümeye ve kendilerini hem vücut hem bilgi yönünden geliştirmeye çalışırlar. Çok az okula gitmelerine rağmen kendilerini eğitmeye devam ederler.

İlk bölüm olan Büyük Defter, adını kitabın ikinci bölümünde öğreneceğimiz ikizlerden birinin gözüyle yazılmıştır, tek kişiymiş gibi anlatırlar, ne zaman hangisi konuşuyor ayırt edemeyiz. Yaşları söylenmeyen çocukların bütün bu acı ve yoksullukla baş edebilmelerine şaşkın, kitabın sürükleyiciliğine kapılıp gideriz okurken. Bazen zekalarına ve öğrenme disiplinlerine hayran kalırız bazen de boğazımız düğümlenir bunca acıdan. İkinci bölüm Kanıt, üçüncü tekil kişi tarafından anlatılır. Savaş bitince bu sınır şehrinde biraz büyüyüp para kazanmanın yollarını öğrenmeleri okuyucuya biraz nefes aldırsa da savaşın kazananının olmayacağını sonraki bölümlerde görürüz. Claus ve Lucas, gün gelir ayrılırlar. Claus, sınırları aşarak başka ülkeye geçer, Lucas’ın kaderine anneannenin evinde kardeşini beklemek düşer. Üçüncü bölüm Yalan’a geldiğimizde bütün bunların gerçek olup olmadığını sorgulatır bize. 

İnsanın olduğu yerde olumsuzluklar vardır elbet. Ve kötü insanlar ortamını bulunca daha acımasız olurlar, herkese her şeye karşı. Gücü eline geçiren içindeki kötülükleri de ortaya çıkarır. Hastalık, yokluk, taciz ve ensest bu ortamda normalmiş gibi anlatılıyor kitapta. İnsan yanımızı rahatsız eden birçok ögeyi barındırsa da okunması gerek Büyük Defter / Kanıt / Üçüncü Yalan’ın. Yapı Kredi Yayınları tarafından basılmış. Yazar Macaristan doğumlu Agota Kristof, çevirmen Ayşe İnce Kurşunlu. Üçleme olarak 1986, 1988 ve 1991 yılında çıkan roman YKY tarafından 2010 yılında tek kitap olarak satışa sunulmuş. Altını çizdiğim bölümlerden tadımlık:

“Ne olacak anneanne?”

“Arama tarama yapacaklar. Her yere girecekler. Beğendikleri her şeyi alacaklar. Ben daha önce savaş yaşadım, nasıl olduğunu bilirim.”(s. 116)

 “Lucas, şuna inanıyorum ki bütün insanlar dünyaya en azından bir kitap yazabilmek için gelmiştir, başka bir şey için değil. İster sıradan ister çok özel olsun önemi yok, yazmayan kişi yitik insandır, iz bırakamadan gelip geçer.” (s. 206)

edebiyathaber.net (16 Ağustos 2023)