Sicilya’nın Müslüman tarihine odaklanan bir çalışma | Recep Çalışkan
Sicilya üzerine araştırmalarıyla tanınan William Granara’nın en önemli eseri olarak görülen Müslüman Sicilya’yı Anlatmak isimli eser, Ketebe Yayınları’nın Tarih serisi içerisinden Bekir Çelikcan’ın tercümesiyle yayınlandı.
İsminden de rahatlıkla anlaşılacağı üzere eser, Müslüman orta çağ yazarlarının, Sicilya’nın Müslüman dönemine dair yazımını ve algısını konu edinmektedir. Kitabın genel çerçevesi şu şekilde ifade edilebilir: İslam yazarları, fetihlerin başlangıcına tanıklık edenler olarak, tarihsel veya hafıza açısından Sicilya’yı nasıl algıladılar ve daha sonraki yazarlar, kaynaklardan yola çıkarak Sicilya’nın Müslüman dönem tarihini “yeniden canlandırmak” veya “yeniden hayal etmek” için nasıl çalıştılar?
Kitap birbiriyle oldukça dengeli beş bölüme ayrılmış: “Büyük Anlatı Olarak Sicilya İslam Tarihi”, “Müslüman Sicilya’nın Anlatımında Tarihsel Anekdot ve Edebî Kinaye Olarak İhanet”, “Toprak, Hukuk ve Cihad: Dâvudî’nin Fâtımî Karşıtı Polemikleri”, “Minareler ve Gemi Batıkları: İbn Hamdîs ve Cihadın Poetikası”, “Norman Krallarına Övgü: Sınırlarının Ötesindeki Arap Övgü Şairleri”. Yazar tarafından hazırlanan eserin Önsöz’ünde kitabın her bir bölümünün tematiğini kısaca tanıtılıyor ve bu eserin hazırlanma sürecindeki çalışma biçimi okuyucuya ilan ediliyor.
Eserin en dikkat çeken bölümlerinden biri, dördüncü bölüm olan ” Minareler ve Gemi Batıkları: İbn Hamdîs ve Cihadın Poetikası” Bölümde merkeze alınan şair İbn Hamdîs, yazar Granara’nın bu eser haricinde de üzerinde dikkatle çalıştığı şairlerden biri. Yazar bu bölümde cihad temasını incelemekte ve İbn Hamdîs’in cihadı şiirlerinde nasıl kullanıldığını ortaya koymakta. Amacı, Müslüman bilincini uyandırmak ve onları doğum yeri olan Sicilya’daki savunma ve cihadın etrafında toplamak.
Eser, bol miktarda verinin yoğunlaştırılmış bir özeti gibi. Hacmi az ve okuması zor olmayan eser ayrıca, son sayfalardaki kaynakçası ve ilk sayfalardaki haritaları ile daha işlevsel bir hâle büründürülmüş. Haritalar, (üçü Sicilya’nın, biri Güney İtalya’nın ve biri Akdeniz havzasının) Müslüman ve Norman fetihlerinin ilerleyişini kolaylıkla takip etmek ve ada isyanlarını belirlemek için rahatlıkla kullanılabilir. Eserde ayrıca dört fotoğraf bulunmakta. Daha fazla fotoğrafın yer aldığı bir eser olsaydı, kesinlikle okuru sürekli aktif tutmak için ekstra bir özelliğe sahip olabilirdi. Eserde ilginç olan asıl şey ise Henri Bresc ismi. Eserde Henri Bresc’in Sicilya’nın en büyük uzmanlarından biri olduğu söyleniyor fakat Bresc’in hiçbir çalışması kaynakçada yer almamakta. Kitabın güçlü yanlarından biri, yazarın temellendirildiği zengin ve çeşitli metinler. Kronikler ve şiirler titizlikle incelenip, karşılaştırılıyor ve böylece farklı açılardan bir analiz ve okuma çerçevesi sunuluyor okura. William Granara, çeşitli türlerden gelen kaynakların karşılaştırılmasının önemini ve ilgisini, çift yönlü bir çeviri ve şiirsel metinlerin analiziyle gösteriyor. İlgililer için yeni şeyler söyleyen William Granara’nın bu eserinin, Sicilya’nın Müslüman tarihine ilişkin çalışmaları genişletmekteki çabalara katkısının büyük olduğunu söylemek gerek.