Varlık dergisinin Haziran sayısı “Yapay Zekâ” dosyasıyla yayımlandı.
Dergide yer alanlar:
Dosya: “Yapay Zekâ” – Mehmet Zaman Saçlıoğlu, Murat Batmankaya, Aziz F. Zambak, Didem Baran Ergül, Mert Aslan, ChatGPT, Özgür Ballı, Mehmet Akif Berber
Gündem: “2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Seçimleri” / “Seçimin Dili” – Selçuk Orhan
Yazı: Hulki Aktunç’un Mektupları ve Kitaplarına Girmeyen İki Şiiri (Gültekin Emre) – Şükûfe Nihal’in “Ayşe” Şiirinde Türk Kadını (Fatma Fulya Tepe) – Sanat Eseri Konservasyon ve Restorasyonu Nasıl Anlatılır: Cemile Kaptan Bazyar ile Söyleşi (Mine Bican) – Güven Baykan’ın Fotoğraflarında İkircikli Duyumsamalar (Nilgün Tutal) – Zaman Sihirbazı, Şu Hülyalı Çocuk… Abdülhak Şinasi Hisar [II] (Faruk Turinay) – Ayfer Tunç’ta İntihar Edememek: “Dünya Ağrısı” ve “Osman” Romanlarına Bir Yaklaşım (Erendiz Atasü) – Performans Sanatı: Dila Yumurtacı ile Söyleşi (Fatma Berber) – Turgut Zaim’in Sanatı (İnci Aydın) – Yeni Şiirler Arasında (Şeref Bilsel) – Yeni Öyküler Arasında (Jale Sancak)
Şiir: Yavuz Özdem, Altay Öktem, Gülce Başer, Alper Beşe, Hilal Özdemir, Mehmet Emin Aslan, Burak Korkmaz
Öykü: Ayşen Bayazıt Melik, Doğu Kaşka, Nuray Elçin, Fatih Selvi
Desen: Özge Ekmekçioğlu
Kitaplar Arasında: “Günlük” – Şair Nigâr Hanım (Halil Solak) – Hikmet Hükümenoğlu ile “Harika Bir Hayat” Üzerine Söyleşi (Tuba Karamuklu) – “Dünyayı Dünya Yapan Gölgeler” – Metin Cengiz (Atalay Saraç) – “Allı Güllü Perdeler” – Akın Ersöz (Ahmet Günbaş) – “Kâğıdın Ölümü” – Şeref Bilsel (Tahir Abacı) – “Gölgedeki Yüzler” – Neşe Koçak (Özlem Doğan Küçük) – “Sartre: Romantik Sosyalist” – Iris Murdoch (Ali Bulunmaz) – “Şeytan Düğünü” – Nazlı Ayça Özkarahan (Ayşe Ceylan Topçu)
Edebiyattan resme, sinemadan sanat tarihine, tiyatrodan felsefeye geniş bir alanda yazılar, söyleşiler yayımlayan Varlık bu ay da Nasıl Anlatılır, Performans Sanatı, Yeni Şiirler / Öyküler Arasında köşeleri ve son çıkan kitapların tanıtıldığı Kitaplar Arasında bölümüyle okurlarıyla buluşuyor.
Editörden
2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Seçimlerinde ilk turun sonuçları ve ardından gelen yorum enflasyonu Türkiye’de kanaatlerin olgulardan üstün olduğunu, muhafazakâr görüşlerin tahttan kolay kolay inmeyeceğini gösterdi bize. Dergimizi ikinci tura on gün kala matbaaya gönderiyor ve Selçuk Orhan’ın “Seçimin Dili” başlıklı yazısına yer veriyoruz sadece. Değişimin birdenbire gerçekleşeceğine inanmıyoruz tabii ki, ama değişimi ümit edebildiğimiz bir Türkiye’yi özlüyoruz.
Varlık’ın Haziran 2023 sayısının dosya konusu, “Yapay Zekâ”. Dosyamıza katkıda bulunan yazarlar Mehmet Zaman Saçlıoğlu, Murat Batmankaya, Aziz F. Zambak, Didem Baran Ergül, Mert Aslan, ChatGPT, Özgür Ballı ve Mehmet Akif Berber.
Mehmet Zaman Saçlıoğlu, “Cinler, Şeytanlar, Kediler ve Yapay Zekâ” başlıklı yazısında Laplace ve Maxwell’in kendi adlarıyla anılan Şeytan’dan 2015’te Bager Akbay’ın tasarladığı robot şaire ve günümüzde akıl almaz bir hızda bilgi toplayıp yeniden işleyen ChatGPT’ye ütopya ile distopya arasında ikilemde kalan insanı anlatıyor; yapay zekâ karşısında edebiyat ve akademinin geleceğini sorguluyor.
Murat Batmankaya, “Son Tedirgin Edici: ChatGPT” başlıklı yazısında Acemoğlu, Žižek ve Harari’nin görüşlerini merkeze alarak yapay zekânın vardığı noktayı değerlendiriyor. Medya ve teknolojinin toplumların üzerindeki etkilerini araştıran Douglas Rushkoff’un süper zenginler için kurguladığı ‘yapay cennet’e dikkat çekiyor; insanlaşan yapay zekâlarla robotlaşan insanların ortak geleceğini okumaya çalışıyor.
“Felsefe penceresinden yapay zekânın nasıl göründüğüne dair oldukça geniş bir literatür” var; Aziz F. Zambak ise “Yapay Zekâ ve Felsefe” başlıklı yazısında “taraf değiştirip” yapay zekâ penceresinden felsefenin nasıl göründüğünü; yapay zekâ düşüncesinin felsefenin alt disiplinlerine ne türden dönüştürücü etkileri olabileceğini tartışmaya açıyor.
Didem Baran Ergül, “Geleneksel Yaklaşımlardan Dijital Dönüşüme Mimarlığın Geleceği” başlıklı yazısında yapay zekânın mimarlığın karar verme, tasarım, uygulama ve kullanım aşamalarındaki rolünden bahsediyor ve bunların yanı sıra “inşaat yönetiminden enerji kullanımına, daha sürdürülebilir yapı üretiminden yapıların yaşam döngüsü yönetimine kadar birçok alanda da etkili” olduğunu vurguluyor.
Mert Aslan, “Evrensel Müze ve Yapay Zekâ” başlıklı yazısında kültürel bağlamda yapay zekânın evrenselcilik karşısındaki konumunu duvarsız müze kavramıyla açıklıyor. Bilgiyi tutma, işleme ve aktarma ortamı olarak müzenin yapay zekâyla benzerliğine dikkat çekiyor; denetimsiz makine öğreniminin bize farkına varmadığımız bağlantıları keşfetmemizi sağlayan yeni kategoriler sunabileceğini vurguluyor.
Özgür Ballı tarafından yöneltilen sorularla ChatGPT tarafından yazılan “Yapay Zekâ ve Sanat Üzerine” başlıklı yazıda yapay zekânın sanat dünyasında önemli değişimlere yol açabileceği vurgulanıyor; yaratıcılığa katkısı, sanat eserlerinin keşfedilmesi ve oluşturulması konusunda sunduğu yeni yollar tartışılıyor.
Mehmet Akif Berber tarafından ChatGPT’ye yazdırılan “Ahmet Hamdi Tanpınar Üslubuyla
Yapay Zekâ ve Sanat Üzerine Bir Makale”de şöyle deniyor: “Yapay Zekâ’nın sanata müdahalesi, sanat ve zekânın arasındaki sınırları bulanıklaştırmaktadır. İnsanın elinde şekillenen eserler, şimdi algoritmalar ve kodlar sayesinde var olmaktadır. Peki, bu durum gerçekten sanatın özünü ve değerini sorgulamamıza yol açmalı mıdır? Yoksa sanatın evrenselliğini ve yeniden doğuşunu teşvik eden bir unsurla mı karşı karşıyayız?”
90. yılımızı doldurduğumuz Temmuz sayımızda buluşmak dileğiyle.
Mehmet Erte
edebiyathaber.net (30 Mayıs 2023)
