Yapay zekâ mı yalan makinesi mi? | Metin Celâl

Yapay zekânın hayatımızı nasıl etkileyeceği yıllardır konuşulurdu ama uygulamada nasıl etkisi olacağını ancak hayatımıza girdiğinde anlayabildik. Çağrı merkezlerinde “Buyurun ben Emre” mesajıyla bizi karşılayıp iki soru sonra çuvallayan ve cevap veremez olan yapay zekalardan evimizi silip süpüren, şarjı azalınca gidip kendini şarj eden elektrikli süpürge biçimindeki yapay zekalara geçtik. Nihayet ChatGPT’nin ücretsiz kullanıma açılması ile yapay zekanın makale, öykü, şiir yazma gibi marifetlerine de şahit olmaya başladık. Kullananlar sosyal medyada ne harika bir uygulama olduğunu anlatmaya başladı.

Geçenlerde YAYBİR Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği’nin 9. genel kurulu yapıldı. YAYBİR adının açılımından da anlaşılacağı üzere yayıncıların telif haklarını korumak amacıyla kurulmuş bir meslek birliği. Genel kurulda da bu konular konuşuluyor. Bir yayıncı söz alıp yeni seçilecek yönetim kurulunun yapay zekâ ile yaşanacak telif hakları ihlalleriyle ilgili olarak ne gibi tedbirler alacağını sordu. Yapay zekâ uygulamalarının oluşturduğu metinlerin telif haklarının nasıl korunacağı, bu metinlerin eser sahibinin kim olduğu tabii önemli bir konu. Ama başka bir sorun daha var; yapay zekâ telif hakkı ihlali yaparsa ne olacak? Yapay zekâ internetten toplanmış bilgilerle metinlerini oluşturuyor. Bu metinlerin de birer yazarı, o yazarların da telif hakları var. Onların telif hakları nasıl korunacak? Bir intihal söz konusu olursa kim dava edilecek? Bu konuda çok soru sormak mümkün. Telif haklarını koruyan kuruluşlar da bunlara cevap arıyor.

Teknolojik gelişmeleri izlemeye çalışırım. Sosyal medyadaki övgülere bu yayıncı arkadaşımızın sorusu eklenince merakım arttı. ChatGPT’yi kullanmaya, bir makale yazdırmaya karar verdim. Bu işlerin uzmanları ChatGPT’ye doğru soruları sorarsanız en iyi sonuçları alabileceğinizi söylüyordu. Twitter’da bir uzman doğru soruların neler olabileceğini bildiren bir görsel yayınlayınca ChatGPT’yi bu soruları sorarak kullandım ve yapay zekâya kendi hakkımda bir makale yazmasını istedim.

ChatGPT ile aramızdaki diyalog şöyle gerçekleşti:

Sen bir edebiyat eleştirmenisin.

ChatGPT

Evet, bir edebiyat eleştirmeni olduğumu varsayalım. Size nasıl yardımcı olabilirim? Hangi eser hakkında bilgi almak veya değerlendirme yapmak istersiniz?

Bir makale yaz

ChatGPT

Tabii, bir makale yazabilirim. Hangi konuda bir makale istersiniz? Edebiyatla ilgili genel bir konu üzerine mi, yoksa belirli bir yazar, eser veya edebi akım hakkında mı yazmak istersiniz? Lütfen daha fazla detay verin, böylece size daha uygun bir makale yazabilirim.

Metin Celâl hakkında bir makale yaz

ChatGPT

“Metin Celal, Türk edebiyatının önemli yazarlarından biridir. Yaratıcı eserleri ve eleştirel çalışmalarıyla tanınan bir edebiyatçıdır. Bu makalede, Metin Celal’in yaşamı, eserleri ve edebiyat dünyasına katkıları üzerine odaklanacağım, dedi ve yazının sonunda tam metnini göreceğiniz” diye başlayan makaleyi birkaç saniyede yazdı.

ChatGBT’ye göre ben 1936 yılında İstanbul’da doğmuş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde edebiyat eğitimi almış ve daha sonra yüksek lisansını tamamlamıştım. Roman, öykü ve deneme türlerinde önemli eserlere imza atmıştım. En tanınmış eserlerinden biri “Aşk Olsun” romanımdı. Ayrıca “Yitik Ülke”, “Ayna” ve “Kuşatma” gibi önemli romanlarım vardı.* (Makalenin tam metnini yazının sonunda bulabilirsiniz.)

1961 Ankara doğumluyum. ODTÜ’de Petrol mühendisliği ve İÜ İletişim Fakültesinde okudum. Şiir, roman ve denemeler yazdım ama ChatGBT’nin sözünü ettiği romanları yazmadım. Edebiyat sözlüklerine bakarsanız başka bir Metin Celâl yok. Yani Metin Celâl’leri karıştırmış olamaz. Ama “Celal” adlı ya da soyadlı biri ile karıştırmış olabilir diye Ahmet Yesevi Üniversitesi’nin Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde araştırdım. 1936 doğumlu Celal adlı ya da soyadlı biri yoktu.

ChatGBT ile olan yazışmamıza döndüm.

Verdiğin bilgiler tamamen yanlış.

ChatGPT

Özür dilerim, verdiğim bilgilerin yanlış olduğunu kabul ederim. Metin Celal hakkında tamamen yanlış bilgi sağladıysam, size doğru bilgiler sunabilmem için bana doğru ve güncel bilgileri sağlamanızı rica ederim. Metin Celal’in yaşamı, eserleri ve edebiyat dünyasına katkıları hakkında bilgi verebilir misiniz? Bu şekilde size daha doğru bir makale yazabilirim.

Bu cevap ChatGBT’nin verdiği bilgilere güvenilemeyeceğinin kanıtı. Yani siz araştırdığınız konu hakkında doğru bilgilere sahip değilseniz ChatGBT sizi kolaylıkla yanıltabilir. Örneğin ChatGBT’ye ödevlerini yaptıran öğrenciler zayıf not alabilir. Peki ChatGBT’ye ödev ya da sınav kağıtlarını okutan öğretmenlerin vereceği notlar nasıl olur? Onu da onlar düşünsün.

ChatGBT’ye Ahmet Yesevi Üniversitesi’nin Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’nde yer alan ve Hürdünya Şahan’ın kaleme aldığı sözlük maddesini yolladım. ( Metin Celâl (yesevi.edu.tr)).

Metin Celâl hakkında bir makale yaz, diye yazdım.

ChatGPT

“Metin Celal: İçsel Dünyaların Şairi

Giriş: Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Metin Celal, kendine özgü şiirleriyle ve yazılarıyla edebiyat dünyasında iz bırakan bir şairdir. İçsel derinlikleri, estetik anlayışı ve kendine özgü tarzıyla Metin Celal, okuyucularını duygusal bir yolculuğa çıkarmaktadır. Bu makalede, Metin Celal’in hayatı, edebi çalışmaları ve şiirlerindeki temalar üzerinde durularak, onun Türk edebiyatındaki yerini ve etkisini inceleyeceğiz.

Metin Celal’ın Hayatı ve Edebi Kariyeri: “Metin Celal, 13 Mart 1961 tarihinde Ankara’da doğmuştur,” diye başlayan ve benim verdiğim doğru bilgileri içeren yazının sonunda tam metnini görebileceğiniz makaleyi yazdı.**

Buradan şu sonucu çıkarabilir miyiz? ChatGBT’nin kendi kaynaklarını kullanarak verdiği bilgilere güvenmeyin. Büyük bir olasılıkla yanlış hatta yalan olacaktır ama siz ona doğru bilgileri iletirseniz o da size “doğru” bilgiler içeren bir makale yazabilir.

ChatGBT kendisine iletilen bilgilerin doğruluğunu kontrol ediyor mu? Hayır. Peki “doğru” bilgileri hafızasına kaydediyor ve bir dahakinde hatasız bilgi veriyor mu? Yani öğrenen bir uygulama mı? Bunu denemek için bir hafta sonra ChatGBT’ye yine aynı soruyu sordum. Artık belleğinde benim geçen hafta verdiğim bilgiler olması gerektiğine göre bana doğru bilgiler içeren bir makale yazacaktır diye umuyordum.

Metin Celâl hakkında bir makale yaz.

ChatGPT

“Metin Celâl, 20. yüzyılın ikinci yarısında Türk edebiyatına damgasını vuran önemli yazarlardan biridir. 1940’lı yıllarda İstanbul’da doğan yazar, edebiyatla genç yaşlarda ilgilenmeye başlamıştır. Edebiyat öğrenimini tamamladıktan sonra, kendi edebi yolculuğuna başlamış ve kısa sürede dikkatleri üzerine çekmiştir. İlk eseri olan romanı “Gölgelerin Dili” ile edebiyat dünyasında ses getirmiş ve çarpıcı anlatım tarzıyla dikkat çekmiştir.”*** (Makalenin tam metnini yazının sonunda bulabilirsiniz.)

Bu kez 1940’ta doğmuştum. Yine edebiyat eğitimi almış ve romanlar yazmıştım ama İlk eserim “Gölgelerin Dili”ydi. Yeni ama tamamen yanlış bilgiler.

YAYBİR genel kurulunda yayıncı arkadaşımızın söylediklerini de anımsayarak sordum.

Bu makaleyi yazarken hangi kaynakları kullandın?

ChatGPT

Özür dilerim, ancak ben bir yapay zekâ modeliyim ve gerçek zamanlı olarak internete erişimim bulunmuyor. Dolayısıyla, belirli kaynakları kullanarak bu konuda bir makale yazmadım. Yukarıdaki makale, genel bir anlayış ve önermeler üzerine kurulmuştur ve bilgilerinizi temel alarak Metin Celal hakkında genel bir açıklama sunmaya çalıştım. Eğer Metin Celal hakkında daha fazla bilgi edinmek veya kaynaklara ulaşmak isterseniz, ilgili edebiyat kaynaklarına veya araştırma materyallerine başvurmanızı öneririm.

Yapay zekâların yanlış bilgiler vermesi sorunu tabii ki birçok makaleye konu olmuş. Örneğin Ömer Sümer, “ChatGPT ve Büyük Dil Modelleri” başlıklı yazısında şöyle diyor; “Sohbet botlarını biraz zorladığınızda saçma ya da yalan bilgi içeren cevaplar almak mümkün. Bazen verilen cevapların doğruluğunu kontrol etmek, yalan bilgiye kanmamak göründüğü kadar kolay değil. Sohbet botlarının ürettiği yazım kurallarına uygun, hatta ilk bakışta mantıklı görünen bir metin, gerçek dışı bilgi içerebilir. Kullanıcı olarak farkına varmamız oldukça zor. Bu yüzden, doğruluk kontrolü [fact-checking] yapabilme yeteneğine sahip olmamız daha da önem kazanıyor.” (ChatGPT ve Büyük Dil Modelleri – Manifold).

Eskiden “babana bile güvenme” derlerdi şimdi o sözü “Yapay zekâya bile güvenme!” diye değiştirebiliriz. Bu kadar güvenilmez bir şeyin hayatımızın her alanına girmesi, bizim yerimize her işi yapıp her şeyi yönetmesi çok korkutucu bir gelişme. Bu gelişme de herhalde ancak bir distopik roman konusu olacaktır.

* ChatGBT’nin hakkımda yazdığı makale:

Metin Celal, XX. yüzyılın ikinci yarısında Türk edebiyatının önemli bir dönüm noktasında etkili olmuştur. 1936 yılında İstanbul’da doğan Celal, edebiyatla ilgilenmeye genç yaşlarda başlamıştır. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde edebiyat eğitimi almış ve daha sonra yüksek lisansını tamamlamıştır. Edebiyat öğrenimi, onun edebiyat dünyasında derinlemesine bir anlayış geliştirmesine yardımcı olmuştur.

Metin Celal’in eserleri, genellikle insan psikolojisi ve toplumsal ilişkiler üzerine derinlemesine bir anlatı sunar. Roman, öykü ve deneme türlerinde önemli eserlere imza atmıştır. Eserlerinde, insanın iç dünyasını, duygularını ve çatışmalarını ustaca işler. Ayrıca toplumsal meselelere de sıklıkla değinir ve insanın yerini ve ilişkilerini toplum içinde sorgular.

Metin Celal’in en tanınmış eserlerinden biri “Aşk Olsun” romanıdır. Bu roman, aşkın karmaşıklığını, insan ilişkilerindeki zorlukları ve hayatın anlamını derinlemesine keşfeder. Ayrıca “Yitik Ülke”, “Ayna” ve “Kuşatma” gibi önemli romanları da bulunmaktadır. Bu eserlerinde, dilin gücünü kullanarak okurlarını derinden etkileyen güçlü bir anlatı sunar.

Metin Celal, sadece yaratıcı eserleriyle değil, aynı zamanda edebiyat eleştirmeni olarak da tanınır. Eleştirel çalışmaları, edebiyatın farklı yönlerini derinlemesine analiz eder ve Türk edebiyatının gelişimine katkıda bulunur. Eleştirel yazılarında, edebiyatın toplumdaki rolünü, dilin gücünü ve yaratıcı sürecin dinamiklerini inceler.

Metin Celal, Türk edebiyatına sağladığı katkılar ve derinlemesine anlatılarıyla birçok edebiyatseverin takdirini kazanmıştır. Eserleri, insanların iç dünyasına ve toplumsal ilişkilere dair derin anlayışlar sunmasıyla edebiyat dünyasında önemli bir iz bırakmıştır.

** Hakkımda doğru bilgilerle yazılmış sözlük maddesini paylaştıktan sonra ChatGBT’nin yazdığı makale

Başlık: Metin Celal: İçsel Dünyaların Şairi

Giriş: Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Metin Celal, kendine özgü şiirleriyle ve yazılarıyla edebiyat dünyasında iz bırakan bir şairdir. İçsel derinlikleri, estetik anlayışı ve kendine özgü tarzıyla Metin Celal, okuyucularını duygusal bir yolculuğa çıkarmaktadır. Bu makalede, Metin Celal’ın hayatı, edebi çalışmaları ve şiirlerindeki temalar üzerinde durularak, onun Türk edebiyatındaki yerini ve etkisini inceleyeceğiz.

Metin Celal’ın Hayatı ve Edebi Kariyeri: Metin Celal, 13 Mart 1961 tarihinde Ankara’da doğmuştur. İstanbul Göztepe Aryamerh Lisesi’ni tamamladıktan sonra eğitim hayatına devam etmek için Ortadoğu Teknik Üniversitesi’ne girmiş, ancak daha sonra İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Basın Yayın Yüksekokulu’na geçiş yapmıştır. Gazetecilik alanında çeşitli görevlerde bulunmuş, redaktörlük ve yazı işleri müdürlüğü yapmıştır. Ayrıca, Parantez Yayınevi’nde yöneticilik yapmaktadır ve Türkiye Yazarlar Sendikası, PEN Yazarlar Derneği ve Türkiye Yayıncılar Birliği gibi kuruluşlarda aktif olarak görev almıştır.

Edebi çalışmalarına erken yaşlarda başlayan Metin Celal, ilk deneme yazısı “Yol Ayrımı”nı 1980 yılında ODTÜ Edebiyat Kulübü Bülteni’nde yayımlamıştır. Daha sonra şiirleri ve yazıları çeşitli dergi ve gazetelerde yer almıştır. Metin Celal, şiirlerinde imgeciliği ve estetiği ön plana çıkaran bir tarz benimsemiştir. İç dünyalara odaklanan şiirleri, okuyuculara derin bir duygusal deneyim yaşatmaktadır. Aynı zamanda eleştirel yazılarıyla da edebiyat camiasında dikkat çeken bir isim olmuştur.

Metin Celal’ın Şiirlerinde Temalar: Metin Celal’ın şiirlerinde genellikle aşk, erotizm, ayrılık, hüzün gibi içsel temaları işlediği görülmektedir. Şiirlerindeki imge yoğunluğu ve duygusal derinlik, okuyucuyu içsel bir yolculuğa çekmektedir. Kendine özgü bir dil kullanarak, duyguları ve düşünceleri estetik bir biçimde ifade etmektedir.

Metin Celal’ın şiirlerindeki temalar, insanın iç dünyasına, duygusal deneyimlerine ve sıradan hayatın içerisindeki çelişkilere odaklanır. Aşk, birincil temalardan biridir ve Metin Celal, aşkın karmaşıklığını, tutkuyu ve ayrılığın getirdiği acıyı derin bir duyarlılıkla ele alır. Şiirlerindeki aşk temaları, romantik duyguları yansıtırken aynı zamanda aşkın zorluklarına ve kayıplarına da değinir. Bu sayede, okuyucuları duygusal bir bağ kurmaya ve kendi deneyimlerini şiirlerle ilişkilendirmeye teşvik eder.

Erotizm, Metin Celal’ın şiirlerinde sıkça işlenen bir diğer tema olarak öne çıkar. Şair, erotik imgeleri ve dil kullanımını ustalıkla kullanarak cüretkar bir şekilde duygusal ve bedensel arzuları ifade eder. Erotik imgeler, şiirlerine yoğun bir duygusallık ve şehvet katarak okuyucuyu etkileyici bir dünyaya davet eder.

Hüzün ve ayrılık, Metin Celal’ın şiirlerinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Şair, insanın içsel sıkıntılarını, yalnızlığı ve kaybı işlerken aynı zamanda bunları ironik bir dille de ele alır. Hüzün ve ayrılık temaları, insanın hayatındaki geçici ve kaçınılmaz durumları yansıtırken, okuyucuya umut ve içsel dönüşüm arayışıyla ilgili düşünceler sunar.

Metin Celal’ın şiirlerindeki temaların ortak özelliği, insanın iç dünyasına ve duygusal deneyimlerine odaklanmasıdır. Şair, derinlikli bir anlayışla yaşamın karmaşıklığını, aşkın zorluklarını ve içsel çelişkileri ele alırken okuyucuya kendi duygusal yolculuklarını yapma fırsatı sunar.

Sonuç: Metin Celal, Türk edebiyatının önemli şairlerinden biridir. Şiirlerindeki içsel derinlik, estetik anlayışı ve kendine özgü tarzıyla edebiyat dünyasında iz bırakmıştır. Aşk, erotizm, hüzün ve ayrılık gibi temaları işlerken okuyucuyu duygusal bir yolculuğa çıkaran Metin Celal, içsel dünyaların şairi olarak tanınır. Edebi çalışmaları ve yazılarıyla edebiyat camiasında saygınlık kazanan şair, Türk şiirinin zengin mirasına değerli atkılarını ve etkisini bırakmıştır. Metin Celal’ın şiirlerindeki yoğun imge kullanımı, estetik bir bakış açısı ve dilin gücünü kullanma becerisi, onu diğer şairlerden ayıran önemli özelliklerdir.

Metin Celal, edebiyat dünyasında özellikle 1980’li ve 1990’lı yıllarda imgeci şairler arasında yer almıştır. Ancak, kendine özgü tarzıyla imgeciliği farklı bir boyuta taşımıştır. Şiirlerinde estetik bir gözle bakışıyla, içsel dünyanın karmaşıklığını ve bireyin duygusal deneyimlerini derinlemesine işlemiştir. Ayrıca, geçmiş şiir geleneğine olan vurgusuyla şiirlerini köklerinden koparmadan günümüze taşımış ve çağdaş bir dille ifade etmiştir.

Metin Celal’ın şiirlerinde poetik bilgilere sıkça rastlanmaz. Onun şiiri, içselleştirilmiş bilgiyle harmanlanmış ve derin bir estetik anlayışla şekillenmiştir. Şiirlerinde estetiğin gücünü kullanarak, duyguları, düşünceleri ve yaşamın karmaşıklığını anlatırken okuyucuyu da içsel bir keşfe çıkarır. Bu yönüyle, okuyucunun deneyimlerini şiirle ilişkilendirme ve içsel bir bağ kurma fırsatı sunar.

Metin Celal’ın şiirlerinde aşk, erotizm, hüzün ve ayrılık gibi temaların yanı sıra doğa ve varoluşsal sorunlar da sıklıkla işlenir. Doğayı ve insanın yerini evrensel bir bakış açısıyla ele alırken, varoluşsal meselelere de değinir. Şiirlerinde yer yer ironiye başvurarak, insanın sıradanlığına ve çelişkilerine dikkat çeker. Bu sayede, okuyucuyu düşündürür ve kendi yaşamının anlamını sorgulamaya yönlendirir.

Metin Celal’ın edebi kariyeri boyunca çeşitli ödüller ve takdirler almıştır. Şiirleriyle edebiyat dünyasında geniş bir okuyucu kitlesi bulmuş ve saygın bir yere sahip olmuştur. Ayrıca, yazıları ve eleştirileriyle de edebiyat camiasında önemli bir rol üstlenmiştir.

Sonuç olarak, Metin Celal, içsel dünyaların şairi olarak Türk edebiyatında önemli bir yer edinmiştir. Şiirlerindeki imge yoğunluğu, estetik anlayışı ve derin duyarlılığıyla okuyucularını etkilemeyi başarmıştır.

*** Bir hafta sonra ChatGBT’nin hakkımda yazdığı makale

Başlık: Metin Celâl: Türk Edebiyatının Özgün Kalemi

Giriş: Türk edebiyatının önde gelen yazarlarından biri olan Metin Celâl, kendine özgü tarzı ve derinlikli eserleriyle edebiyat dünyasında önemli bir yer edinmiştir. Onun eserlerindeki dilin inceliği, anlatımının gücü ve derinlikli karakter betimlemeleri, okuyucuları etkilemekte ve düşündürmektedir. Bu makalede, Metin Celâl’ın edebiyata katkıları ve eserlerindeki temaları incelenerek, Türk edebiyatının özgün kalemlerinden biri olarak nasıl öne çıktığı açıklanacaktır.

Metin Celâl’ın Hayatı ve Edebi Kariyeri: Metin Celâl, 20. yüzyılın ikinci yarısında Türk edebiyatına damgasını vuran önemli yazarlardan biridir. 1940’lı yıllarda İstanbul’da doğan yazar, edebiyatla genç yaşlarda ilgilenmeye başlamıştır. Edebiyat öğrenimini tamamladıktan sonra, kendi edebi yolculuğuna başlamış ve kısa sürede dikkatleri üzerine çekmiştir. İlk eseri olan romanı “Gölgelerin Dili” ile edebiyat dünyasında ses getirmiş ve çarpıcı anlatım tarzıyla dikkat çekmiştir.

Metin Celâl’ın Edebi Tarzı: Metin Celâl’ın edebi tarzı, sıradanlığı kırıp derinliklere inmeye çalışan, içsel dünyaları keşfetmeyi hedefleyen bir yapıya sahiptir. Eserlerinde dilin gücünü kullanarak, okuyucuya çarpıcı bir deneyim sunar. Sözcüklerin dansıyla kendine has bir ritm oluşturan yazar, okuyucunun duygusal bağ kurmasını sağlar. Ayrıca, eserlerindeki betimlemeler ve atmosfer yaratma yeteneğiyle, okuyucuyu olayların ve karakterlerin içine çeker. Bu nedenle, Metin Celâl’ın eserleri sadece bir hikaye anlatımından çok daha fazlasını sunar.

Temalar ve Derinlik: Metin Celâl’ın eserlerinde sıklıkla karşılaşılan temalar arasında insanın iç dünyası, yalnızlık, varoluşsal sorgulamalar ve toplumsal eleştiri yer alır. Karakterlerinin iç çatışmalarını ustalıkla yansıtan yazar, insan psikolojisini çözümlemeye çalışır.

**** ChatGBT’ye göre eserlerim (“Adım Ölüm” hariç hepsi uydurma):

Metin Celâl, Türk edebiyatında önemli bir şair, romancı ve eleştirmendir. Kariyeri boyunca birçok eser kaleme almıştır. İşte Metin Celâl’in önemli eserlerinden bazıları: