Yazar, aşk, okur
Yüz okumaya cesareti olanları «Aşkı yeniden icat edelim mi?» başlıklı bir aşk mektubuyla çağıran Yüzüm Kitap, Çiğdem y Mirol’un ilk kitabı. «Sevgili yazar» adıyla imzalanan aşk mektubu okura naif bir samimiyetle sesleniyor: «Sevgilim okur, sen bu mektubu okurken ben muhtemelen çok uzaklarda olacağım. Başka mektuplar yazıyor olacağım sana. Bu sana ilk mektubum ama. Kendimi ilk kez bu kadar cesur hissediyorum» (Yüzüm Kitap, s. 9). Bir solukta okunan mektubunun sonlarına doğru sevgili yazar okurlarına bir sır veriyor. Ancak o sırrı vermeden önce diyor ki: «Bu arada, bir isteğim var aslında sizden. Umarım, beni anlamanız için yüz yıl geçmez. Yüzyıllık bir yalnızlığa daha dayanamam. Ben şimdi anlaşılmak istiyorum. Şimdi anlarsanız beni, diyorum kendi kendime, yüz yıl sonra kim bilir neler yaparız birlikte. Bir düşünsenize!.. Aynı dünyanın insanları değil miyiz nihayetinde» (Yüzüm Kitap, s. 11). Sonra okura sırrını veren sevgili yazar, mektubunu «bir gün bir yerlerde kavuşabilmek dileğiyle» bitiriyor. Mektubun sonuna gelen okur, Yüzüm Kitap’ın sevgili okuru olup olmayacağı hakkında özgürce karar verip kitaba başlama ya da başlamama hakkına sahip oluyor. Mektubun hemen ardından gelen «İçimdekiler» sayfasıysa «Kayıp Yazar », «Silik Defter» ve «Beyaz Kalem» adlı bölümlerin sayfalarını göstererek okura kitabın içine istediği yerden girme hakkını veriyor.
Kitap, okur, yazar, performans
Her cümlesinde şüphesiz iyi bir okur olduğu görülen, kuşkusuz iyi de bir yazar olacağını sezdiren Mirol’a soracak olursanız Yüzüm Kitap sadece kitap değil aynı zamanda performans. Bu yüzden Mirol buna «kitaperformans» diyor. Bunu söylerken kendi dil kurallarını kuran Yüzüm Kitap’taki kurmaca öğeler gereği tek «p» kullanmayı tercih ediyor. Mirol kendisiyle altZine tarafından yapılan bir söyleşide, kendi icadı olan bu kuramı birkaç cümle ile şöyle özetliyor: «Kitap ve performans demektir. (İkisini birleştirirken tek p kullanılmasının kurmaca içinde bir değeri var.) Kitaperformans herşeyden önce bir etki alanıdır. Öte yandan, kuramsal olarak bir deneme söz konusudur.»
Kitabını yayına hazırlanma aşamasında Mimesis’te «Yüzüm Kitap, yazarının metinselliğini ve fâniliğini kendi doğrucu benliği gibi yansıtır, o yüzden de, sen okura ilk kez ben yazar tarafından tanıtılmalıdır» diyerek edebiyat ve tiyatroseverlere aşk mektubunu ilk kez kendisi, Yüzüm Kitap’ın «açılış sahnesi» olarak sunan Mirol, birçok kişi tarafından «egoist» ya da «kendini beğenmiş» olarak tanımlanabilecek bir özgüvenle kitap ve performans ikilisinin ona ne ifade ettiğini belirtiyor: «Yüzüm Kitap, benim kitaperformansımdır. Sadece kitap ve performans arasındaki ikizliği değil, aynı zamanda yazar ile okur arasındaki aşkı da dile getirdiğim bir yapının da ilk parçasıdır. ‘Kitaperformans’ bir popüler edebiyat öznesi ya da nesnesi değildir, bir yandan benim kuramımdır, akademik olarak üzerinde çalışmaktayım; bir yandan ise benim dünya görüşümdür, yaratıcılığımı onunla somutlaştırırım. Kitaperformansa ben, yeri geldiğinde yazarokur performans ya da okuryazar performans da diyebilirim.»
Mirol bu denemesini Yüzüm Kitap’ın içindeki «Kitaperformans Manifesto»yla pekiştiriyor (Yüzüm Kitap s. 200-300). Bu demek oluyor ki akademik değeri de olan gerçek bir manifesto kurmaca bir eser olan Yüzüm Kitap‘ta yayımlanıyor. Online olarak yazarın web sitesinden ve Edebiyat Haber’den ulaşılabilecek olan manifesto ile kitap bir anlamda kendi türünü ilan ediyor. Web sitesine bakılırsa, Mirol’un «olası dünyaların en iyisi» olarak tanımladığı «kitaperformans» kuramını akademik konferanslar, kitap fuarları gibi ilgili ortamlarda sunduğu görülüyor. Bu kuramsal sunuşların önceden tahmini, içinde yer alan manifesto ve arka kapağındaki «önemli olan kendi yazını yazılır, kendi özgünlüğünü ve özgüllüğünü görünür kılmaktır» sözüyse ilk «kitaperformans» olan Yüzüm Kitap’a kendi türü konusunda tutarlı bir söylem kazandırıyor. Bu konuşan kitabın sözlerine kulak verilirse, kendisi Çiğdem y Mirol KUARTET adlı bir serinin birinci kitabı (Yüzüm Kitap, s. 291). Yüzüm Kitap, performansına yazarı ve okuru şu anonsla çağırıyor: «Çiğdem y Mirol KUARTET’in ilk kitabı olan Yüzüm Kitap, hem kitap hem de performans olma özellikleriyle sesli okunmaya, doğaçlama bir şekilde oynanmaya ve teatral bir şekilde yorumlanmaya müsait bir yapıdır. Bu yapının kapısı yazarokur performanslar sayesinde Yüzüm Kitap’ı, yazarı ve muhtemel okurlarıyla birlikte okuyarak, canlandırmaya her zaman açıktır. Çiğdem y Mirol, sesli ya da sesiz, yalnız ya da birlikte kitap okumayı seven bütün okurları keyifli bir kitap keşfedebilecekleri ‘yazarokur performans’a davet ediyor ».
Başkahraman, anlatıcı, yazar
Kuartetin, yani dörtlemenin, bu ilk kitabındaki başkahraman küçükken günlüğüne «büyüyünce yazar olmak istiyorum» (Yüzüm Kitap, s. 302) diye yazan bir yazıcı. Bu yazıcı aynı zamanda kitabın anlatıcısı. Başkahraman olan yazıcının ve anlatıcının aynı kişi olduğu, hatta bu ikisinin sonuçta yazarın kendisi olduğu, «Silik Defter» adlı ikinci kısımda kendi kendine yapılan bir «çoklu yazarlık bozukluğu» itirafının başında ortaya çıkıyor: «Bak Çiğdem, dedim» (Yüzüm Kitap, s. 161). Okur, karışık bir pizza lezzeti veren birbirinden farklı birçok anlatının aynı hamur üzerindeki bu lezzetli sunuşunun bir «çoklu yazarlık bozukluğu» olduğunun serüvenine aşağıdaki paragraf ile çıkıyor:
«Bana evdeki bütün kapıları açıp kapatabilirsin dedi, bütün kitapları okuyabilirsin dedi, bütün fincanlardan kahve içebilirsin, bütün koltuklara oturabilirsin, bütün merdivenlerden inip çıkabilirsin dedi, bana bütün banyolarda duş alabilirsin dedi, bütün şampuanları ve sabunları
kullanabilirsin dedi, bütün pencerelerden dışarı bakabilir, bütün perdeleri istediğin yanda toplayabilirsin dedi, bütün çöpleri ayırabilir, bütün biraları içebilir, şarapları götürebilirsin,
cam şişeleri sokağın köşesindeki geri dönüşüm kutusuna atabilirsin, bütün bulaşıkları yıkayabilirsin dedi, bütün çayları pişirebilir, bütün aynaları silip karşılarına geçip öylece durabilirsin ya da değişik hareketlerde bulunabilirsin dedi, bütün saatleri durdurup yeniden çalıştırabilirsin dedi, bütün kartpostalları okuyabilirsin, bütün fotoğraflara bakabilirsin, bütün odalardaki bütün yataklarda yatabilirsin, istediğin bütün rüyaları görebilirsin dedi, bütün
müzik aletlerini çalabilirsin, bütün cdleri dinleyebilirsin dedi, bütün oyuncaklarla da oynayabilirsin dedi. Haa unutmadan, dedi, bütün sesleri duy, dinle, bütün sessizliklerde
uyu, dinlen. Evin tavanarasını bana verdi, burda onlar seni ararken sen kendini bulabilirsin dedi. Türkçe konuşuyordu, nedense garibime gitti.» (Yüzüm Kitap, s. 88).
Gerçek, kurmaca, yazı
Bu ilgi çekici cümlelerle başlayan «Silik Defter»in sonunda aynı Çiğdem oldukları ifşa olan başkahraman yazıcı, birinci tekil şahıslı anlatıcı ve yazar, «ben herşeyden önce bir okurum» diye başlayan biyografisiyle fark edebilenler için kendini zekice dışa vuruyor. Belli ki bu bilinçli tavrı ona dışarıdan bakma ve gördüklerini kendi adıyla temsil edebilme cesaretini de birlikte getiriyor. Edebiyatının iyi olduğunun farkında olan bu kişilik kendini Yüzüm Kitap’a da yansıtıyor. Bir süre sonra Yüzüm Kitap bu üçlünün aynadaki yüzü gibi şekilleniyor. Çiğdem y Mirol’un Türkçe literatüre master tezi ile kazandırdığı Hutcheon’ın «narsistik anlatıları» göz önünde bulundurulursa, Mirol bu anlatı türünün pratik bir örneğini ilgi çekici bir şekilde bizlere sunuyor. Bu anlamda, hem edebî hem de didaktik yanları ile narsistik anlatılardan oluşan Yüzüm Kitap avangard bir kitap ve performans öneriyor. Bu özellikler «kitaperformans» denemesini iddialı kılıyor. Bu gücün kitabın her sayfasında görülen sadeliğin, doğruluk konusundaki bakış açısının ve okuma birikiminin bir ürünü olduğu görülüyor. Edebiyat türlerini iyi tanımakla beraber avangard olduğunun da bilincinde olan Yüzüm Kitap, edebiyat otoriteleri tarafından tanınmadığından dolayı üzülen yazıcısını şöyle teselli ediyor; «Yazarımsın üzülme, kitabın çok güzel, senden bile güzel hem de, okurlarım bilir senin kıymetini, bulurlar seni bir gün bir yerde. Kitap olurum ben de. Performans olursun, olurum, olur. İkizi olur kitap performansın» (Yüzüm Kitap, s. 290). Aynı zamanda öngörülü olan Yüzüm Kitap, kendisinin bazı edebiyatçılar ya da eleştirmenler tarafından olumsuzlanacağını da “yurtdışımdan notlar 5” kısmında genel huylarından dem vurulan Türkiye «entel»ine karşı gardını onlar hakkındaki tespiti hatta onlara meydan okumasıyla alıyor: «[…] Entelektüeller ve sanatçılar sorumluluklarınızı düşünün bir kere, kendinizi düşünmeyi bırakın bir dakika, anladık önemlisiniz, kıymetlisiniz, kitaplarınız da basılsın, dil bilgisi kurallarına da takılın, içimdeki bütün tesadüfî dizgi ve yazım hatalarını size kasten gönderiyorum, gıcık olun, siz zaten ancak birbirinizi kıskanın […]» (Yüzüm Kitap, s. 98).
Şayet o değişmez yüzleri duymaktan, okumaktan, görmekten sıkıldıysanız buyurun kendi hikâyenizi, iyi bir okurun herkese ve hiç kimseye hitap edebilecek kadar zengin, cinsiyetsiz ve cesur bir kitabından, Yüzüm Kitap’tan çıkarın. Yüzüm Kitap/Performans’a, Mirol’un sitesinden incelenebilecek yazarokur performanslar ve okuryazar performanslar sayesinde dâhil olma hakkına sahip olduğunuzu unutmayın.
«Tuhaf ve Saçma» felsefesini ailesi, ülkesi, arkadaşları, gurbeti, kitapları ve şahitleriyle birlikte sözünü sakınmayan bir samimiyet içinde yazan Mirol’e KUARTET’inin devamı olan kitaperformansları için başarılar dilerken ilgili okurlara ise değişik bir ifade biçimi olan “kitaperfomans”a önyargısız ve “okuma aşk”ını yücelten Yüzüm Kitap’a ise cesaretle yaklaşmalarını diliyorum.
Ben Yüzüm Kitap’ı keyifle okudum, “yazarokur performans”a bir kez katıldım, okumuş olduğunuz “okuryazar performans”ımın sonunda da Mirol’un okur ve yazar için kurduğu “olası dünyaların en iyisi”ni kitapseverlere keyifle tavsiye ediyorum.
Kaynaklar ve İlgili Linkler:
Mirol, Çiğdem y. Yüzüm Kitap, Ankara: Kanguru Yayınları, Ağustos 2012.
Mirol, Çiğdem y. “Arketip Bir Yolculuk İçinde, Narsistik Bir Kitap Biçiminde: Beyaz Kale.”
Ankara: Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü Master Tezi, Haziran 2011.
https://www.edebiyathaber.net/cigdem-y-miroldan-kitapperformans-manifesto/
http://altzine.net/index.php/altyorum/418-yuezuemkitap.
http://mimesis-dergi.org/2012/07/yuzum-kitap-2/
http://www.facebook.com/cigdem.mirol
http://www.facebook.com/pages/Yüzüm-Kitap/335079806575506?ref=hl
Kağan Uzuner – edebiyathaber.net (19 Aralık 2012)
